7' διάβασμα
Μία σύντομη ιστορική αναφορά, σχετικά με τις υπέροχες ημιδιαφανείς στερεοσκοπικές εικόνες με θέματα από έναν υποχθόνιο κόσμο, αρκετά δείγματα των οποίων έχω συλλέξει και εγώ, καθώς και αντίστοιχα στερεοσκόπια.
 |
| φωτισμένη κανονικά |
 |
| φωτισμένη με οπίσθιο φωτισμό |
Με αφορμή λοιπόν αυτή την κυκλοφορία, δημοσιεύω μία σύντομη ιστορική αναφορά που ήθελα καιρό τώρα να κάνω, σχετικά με τις υπέροχες ημιδιαφανείς στερεοσκοπικές εικόνες, αρκετά δείγματα των οποίων έχω συλλέξει και εγώ, καθώς και αντίστοιχα στερεοσκόπια.
To Diablerie είναι ένα ιδιαίτερο είδος στερεοσκοπικής εικόνας. Κανείς δεν ξέρει ακριβώς γιατί ένας νεαρός άνδρας που ονομαζόταν Hennetier, αποφάσισε αρχικά το 1860 να κάνει τρεις επιτραπέζιους πίνακες που απεικόνιζαν τον Ουρανό, την Κόλαση και το Καθαρτήριο. Προερχόμενος από μία θητεία στη μικρογλυπτική που αφορούσε τα διακοσμητικά των εκκλησιών που αφηγούνται μία ιστορία, ο Hennetier είχε προλειάνει ήδη το έδαφος για το είδος, για τη δημιουργία δηλαδή ανάγλυφων για το στερεοσκόπιο που απεικονίζουν δημοφιλείς μύθους. Έτσι δημιούργησε ένα όραμα της μετά θάνατον ζωής, με το δικό του μοναδικό στυλ, η οποία θα παρουσίαζε σύγκλιση με τις τρέχουσες αντιλήψεις της εποχής για τη ζωή μετά το θάνατο. Αλλά στην προσπάθεια εποίκησης του οράματός του με ανθρώπινες ψυχές, τις παρουσίασε όχι ως πνεύματα ή φαντάσματα, αλλά ως "ζωντανούς" σκελετούς, και έτσι άνοιξε -άθελά του- μια πόρτα σε έναν εξ'ολοκλήρου νέο κόσμο των τρισδιάστατων διαβολοδουλειών. "Διαβολιές", παρεμπιπτόντως, είναι ίσως η καλύτερη μετάφραση της λέξης Diableries στα ελληνικά - γιατί στη σειρά όλα σχετίζονται με τις δραστηριότητες του διαβόλου, με μια χαλαρή και μερικές φορές κωμική αίσθηση. Εκ πρώτης όψεως, οι εικόνες των Diableries φαίνεται να είναι φτιαγμένες απλά για να προσφέρουν διασκέδαση και ψυχαγωγία σε συναθροίσεις κατά τη διάρκεια μιας βροχερής μέρας ή μιας παγωμένης νύχτας. Αλλά αυτές οι εξαίσια δημιουργημένες σκηνές δημιουργήθηκαν και για λόγους πέρα από την απλή διασκέδαση. Κάτω από την αθώα επιφάνεια των παιδιάστικων ιστοριών κυλάει ένα υπόγειο ρεύμα κοινωνικού σχολίου, επίκαιρων υπαινιγμών, του χιούμορ, και, σε πολλές περιπτώσεις, της ανατρεπτικής σάτυρας - που ήταν τόσο επικίνδυνη στο καταπιεστικό καθεστώς στο οποίο έγιναν, η τυχόν αποκάλυψη των δημιουργών επέφερε την άμεση σύλληψη και φυλάκισή τους. Υπάρχουν, συνολικά, πάνω από 180 διαπιστευμένα Diableries, που δημιουργήθηκαν μεταξύ 1860 και τα μέσα του 1890.
Αλλά τι είναι μία στερεοσκοπική εικόνα; Τρισδιάστατες στερεοσκοπικές εικόνες εκτυπωμένες σε χαρτί πωλήθηκαν πρώτα στο κοινό στην Αγγλία και στη Γαλλία περίπου το 1853, και έγιναν εξαιρετικά δημοφιλείς σε όλη τη δεκαετία του 1850. Αυτά οι στερεοσκοπικές εικόνες έδωσαν στο βικτωριανό κοινό τους μια πρωτόγνωρη άποψη του κόσμου, ένα είδος κινηματογράφου και τηλεόρασης της εποχής μαζί σ'ένα, έτσι που παρείχε και εκπαίδευση και ανταλλαγή ιδεών. Πολλές στερεοσκοπικές εικόνες ήταν επιχρωματισμένες στο χέρι, με υδατογραφίες που εφαρμόζονταν στην μπροστινή επιφάνεια των εκτυπώσεων, και για αυτές τις κάρτες ο αγοραστής θα έπρεπε να καταβάλει υψηλότερη τιμή από ότι για τις μονόχρωμες εκδόσεις. Αλλά οι Γάλλοι ανέπτυξαν κάτι λίγο... πιό έξυπνο. Η «γαλλική διαφάνεια» εφευρέθηκε από τον Pierre Seguin και ήταν μια μαγευτική και έξυπνη συσκευή. Αυτή η θαυμαστή συσκευή ήταν γνωστή ως Polyorama Panoptique προσφέροντας έναν νέο τρόπο οπτικής απόλαυσης για τις στερεοσκοπικές εικόνες. Αντί της προσθήκης των χρωμάτων στο μέτωπο μιας εκτυπωμένης αλμπουμίνης, τη γύρισαν και τη χρωμάτισαν στην πλάτη. Τρύπαγαν τότε το χαρτί και το χάραζαν στις ακριβείς θέσεις των στοιχείων που πρέπει να τονιστούν, όπως φώτα, κοσμήματα και φανάρια, ακόμη και στοιχεία «έκπληξη», όπως πυροτεχνήματα, κλπ. Εφάρμοζαν στη συνέχεια σταγόνες χρώματος ή μικροσκοπικά κομμάτια από χρωματιστή ζελατίνα στα τρυπήματα, έτσι ώστε, όπως φαίνεται από μπροστά, με το φως που έρχεται από πίσω, όχι μόνο η συνολική εικόνα να χρωματίζεται αλλά να λάμπει με ένα μαγικό αποτέλεσμα. Για να ολοκληρωθεί η κατασκευή, ένα άλλο ημιδιαφανές φύλλο εφαρμόζεται στη συνέχεια στο πίσω μέρος των εκτυπώσεων για να καλύψει τα "έργα". Τότε το σύνολο τοποθετείτο σταθερά ανάμεσα σε δύο κομμάτια από χαρτόνι - το υποστήριγμα - και δύο δίδυμα "παράθυρα" κόβονταν για να μπορεί η εικόνα να ιδωθεί και φωτιζόμενη από μπροστά και φωτιζόμενη από το πίσω μέρος.
Η χειρωνακτική εργασία που απαιτείτο για την ολοκλήρωση μόνο μίας από αυτές τις γαλλικές στερεοσκοπικές εικόνες ήταν τεράστια και απαιτούσε σημαντική επιδεξιότητα, επειδή αυτή η ακριβής επεμβατική εργασία θα έπρεπε να εφαρμόζεται δύο φορές, πανομοιότυπα και στις αριστερές και στις δεξιές εικόνες. Οι εικόνες αυτές έγιναν πολύ δημοφιλείς στη δεκαετία του 1860 και οι δημιουργοί τους έγιναν πολύ επινοητικοί στην τοποθέτηση όλων των ειδών των "εκπλήξεων" στις πίσω ημιδιαφανείς πτυχές, συμπεριλαμβανομένων των φεγγαριών, κομητών, τρένων, μπαλονιών και φωτιών. Έτσι, η γαλλική διαφάνεια ήταν ένα τέλειο μέσο για τα θέματα των Diableries, έτοιμες να τους ζωντανέψουν με όλο το διαβολικό τους μεγαλείο.
Για να ιδωθούν σωστά αυτές οι στερεοσκοπικές διαφάνειες, χρειάστηκε να κατασκευαστεί ένας νέος τύπος στερεοσκόπιου το επονομαζόμενο τύπου Brewster, το οποίο ακολουθούσε την κατασκευαστική φιλοσοφία των εικόνων, είχε δηλαδή ένα "παράθυρο" που επέτρεπε στο φώς να φωτίσει τη μπροστινή πλευρά της εικόνας προβάλλοντας έτσι στον θεατή μία κανονική στερεοσκοπική σκηνή, αλλά όταν στρεφόταν προς τη πλευρά του φωτός (σαν τα μεταγενέστερα view-master) τα δίδυμα "παράθυρα" που υπήρχαν και σε αυτό έδειχναν μεν το ίδιο θέμα αλλά με μαγευτικά χρώματα-συνήθως νυχτερινά- φώτα να λαμπυρίζουν και απαστράπτοντα κοσμήματα απο τις απεικονιζόμενες κυρίες.
 |
| στερεοσκόπιο τύπου Brewster και η λειτουργία του |
Nota bene
Ο ροκ κιθαρίστας και λάτρης της φωτογραφίας Brian May
(θυμάστε οι παλαιότεροι το συγκρότημα Queen; Bohemian Rhapsody;... ε, αυτός!)
μαζί με τον ειδικό στα στερεοσκόπια Denis Pellerin
και την ιστορικό φωτογραφίας Paula Fleming
έχουν συλλέξει όλη τη σειρά -εκτός απο δύο- των καρτών Diableries,
που είχαν πρωτοκυκλοφορήσει την δεκαετία του 1860.
Έχουν συνεργαστεί επίσης για την δημοσίευση του βιβλίου
με τίτλο "Diableries - Adventures in Hell".
έρευνα-επιμέλεια-κείμενο: Κάππα Λάμδα
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ΄οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση του παρόντος άρθρου
(ολόκληρου ή αποσπασμάτων)
