σχετικά με το φορητό φλας (από τις σημειώσεις του Παναγιώτη Ηλία)

11' διάβασμα

 

για τους φοιτητές Φωτογραφίας

Τα ηλεκτρονικά φλας είναι πηγές φωτός, στιγμιαίας φωτοβολίας. Η λειτουργία τους βασίζεται σε ένα σωλήνα κουόρτζ που είναι πλήρης με αέριο, συνήθως ξένον, αργόν, κρυπτόν (αυτό δεν θυμίζει λίγο πλανήτη Κρύπτον και Σούπερμαν; Κ.Λ.) ή υδρογόνο, το οποίο ιονίζεται από την αποφόρτιση ενός πυκνωτή, δίνοντας μια βραχεία, όπως προαναφέρθηκε, αλλά έντονη λάμψη.

Η σύνθεση του φωτός που παράγει ο σωλήνας quartz του φλας, πλησιάζει αρκετά αυτό του φωτός της ημέρας, δηλαδή 5500 βαθμών της κλίμακας Κέλβιν.

Αν όμως αυτό δεν συμβαίνει, είναι αναγκαίο να γίνει διόρθωση. Aυτή μπορεί να γίνει με έγχρωμα φίλτρα ή έγχρωμους διαχυτές. Η ανάγκη να χρησιμοποιούμε φωτισμό, με τη ποιότητα του ημερήσιου φωτισμού είναι πρόδηλη, ειδικά όταν χρησιμοποιούμε έγχρωμο film.

Η διάρκεια της λάμψης του φλας κυμαίνεται από 1/200 sec έως και 1/100000 sec και αυτό εξαρτάται από την ικανότητα του πυκνωτή καθώς και από την τάση που δέχεται αυτός. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι λόγο της -σχεδόν-  στιγμιαίας εκφώτισης, δεν είναι δυνατή η επιλογή οποιασδήποτε ταχύτητας. Κατ'επέκταση δεν μπορούν να υπάρξουν συνδυασμοί διαφραγμάτων-ταχυτήτων που τοποθετούνται στην φωτογράφιση χωρίς φλας. Επιτρέπεται μόνο να χρησιμοποιούνται ταχύτητες κλείστρου τέτοιες ώστε αυτό να είναι τελείως ανοιχτό κατά την στιγμή αποφόρτισης του φλας.

 

 

Συνήθως οι κατασκευαστές των φωτογραφικών μηχανών δίνουν τον ελάχιστο χρόνο έκθεσης (ταχύτητα) όπου παράγονται επιτυχή αποτελέσματα και τον σημειώνουν στον ρυθμιστή ταχυτήτων με ένα έγχρωμο αριθμό ή με το σύμβολο του κεραυνού. Φυσικά είναι επιτρεπτό να χρησιμοποιηθεί αυτός ο χρόνος έκθεσης και όλοι οι μεγαλύτεροι του. Αν συμβεί το αντίθετο, το αποτέλεσμα θα είναι να πάρουμε αρνητικά όπου ένα μέρος τους θα είναι ανεκφώτιστο. Ακόμη πρέπει να επισημανθεί ότι κατά την έκθεση του φιλμ θα πρέπει να υπολογίζονται και οι άλλες πήγες φωτός συνεχούς λάμψης έτσι ώστε αυτό να μην υπερεκτίθεται.

 

Τμήματα του flash.

Το ηλεκτρονικό σύστημα ενός flash περιλαμβάνει τα παρά κάτω βασικά στοιχεία.

1. Την γεννήτρια του ηλεκτρικού ρεύματος. Αυτή μπορεί να είναι μπαταρίες μολύβδου ή νικελίου καδμίου, όταν πρόκειται για μικρά ερασιτεχνικά φλας ή απ΄ ευθεία παροχή από το ηλεκτρικό δίκτυο, όταν τα φλας είναι για χρήση στο studio.

2. Το Σύστημα μετασχηματισμού του ρεύματος. Αυτό το σύστημα επιτρέπει τον μετασχηματισμό του ρεύματος σε πολλές εκατοντάδες βολτ. Ακόμη πρέπει να αναφερθεί ότι στην περίπτωση που υπάρχουν μπαταρίες ένα σύστημα από τρανζίστορ μετασχηματίζουν το ρεύμα από συνεχές σε εναλλασσόμενο.

3. Ο πυκνωτής. Αυτός αποθηκεύει και απελευθερώνει την ενέργεια στον σωλήνα λάμψης. Η ισχύς του πυκνωτή μετριέται σε Τζάουλ. Τα μικρά ερασιτεχνικά φλας έχουν δύναμη περίπου 100Τζάουλ. Τα φλας ρεπορτάζ περίπου 400 Τζάουλ, ενώ ενός φωτογραφικού studio αρκετές χιλιάδες.

4. Ο σωλήνας λάμψης. Είναι ένας διαφανείς σωλήνας πλήρης με αέριο που φωτοβολεί όταν δέχεται μεγάλες τάσεις ηλεκτρικού ρεύματος. Το σύνολο των λάμψεων που μπορεί να δώσει μέχρι να αχρηστευθεί είναι από 10 μέχρι 100.000.

 

Ισχύς του flash.

Η ισχύς του φλας δεν εξαρτάται μόνο από τις μονάδες ενέργειας σε Τζάουλ. Και άλλοι παράγοντες όπως η αποτελεσματικότητα του σωλήνα κουόρτζ, τα χαρακτηριστικά του ανακλαστήρα κτλ. επηρεάζουν την τελική ισχύ του.

Γι αυτό, για να μετρήσουμε την ισχύ ενός φλας μετράμε την λάμψη του κατά την έξοδο, σε μονάδες όπως BCPS (Beam CandlePower Seconds = ακτινοβολία ισχύος κεριών σε δευτερόλεπτα)

Η μονάδα μέτρησης της ισχύος του φλας όμως που είναι πλέον ωφέλιμη για ένα φωτογράφο, είναι αυτή που δίνει τη σχέση ανάμεσα στη δύναμη του φλας και του διαφράγματος, που πρέπει να χρησιμοποιηθεί έτσι, ώστε να έχουμε μια κανονική έκθεση στο φιλμ. Εδώ θα πρέπει να επαναλάβουμε ότι η ταχύτητα του κλείστρου δεν έχει καμία σχέση με την έκθεση, παρά μόνο σε ότι αφορά τον συγχρονισμό του με την λάμψη του φλας. Αυτό συμβαίνει γιατί ο χρόνος έκθεσης είναι εξαρτώμενος από την διάρκεια φωτοβολίας του φλας.

Αυτή η μονάδα μέτρησης είναι ο GN (Guide Number = οδηγός αριθμός) και είναι άμεσα εξαρτημένος τόσο από το BCPS όσο και από τα ISO του film που χρησιμοποιούμε. Η σχέση που συνδέει αυτές τις τρεις παραμέτρους είναι η ακόλουθη:

Όταν προμηθευόμαστε ένα flash ο κατασκευαστής γράφει στο συνοδευτικό φυλλάδιο το GN. Αν είναι γνωστός ο Οδηγός Αριθμός(GN), ο οποίος δίνεται από τον κατασκευαστή του flash , είναι εύκολο πλέον να προσδιορισθεί το διάφραγμα που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε για να καταγραφεί σωστά η φωτιζόμενη από το φλας περιοχή με κανονική έκθεση (16 σ.μ.ε.).

Ο αριθμός του διαφράγματος δίνεται από τον τύπο.

Όπου f είναι το διάφραγμα, GN είναι ο οδηγός αριθμός, και d είναι η απόσταση φλας αντικειμένου. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η απόσταση θα πρέπει να μετριέται σε μέτρα ή πόδια ανάλογα το πώς έχει υπολογίσει ο κατασκευαστής τον οδηγό αριθμό.

Ο κατασκευαστής μετράει το GN του φλας, σε συνάρτηση δυο ακόμη παραμέτρων που είναι, η ευαισθησία του film, και η εστιακή απόσταση του φακού που χρησιμοποιούμε κατά την λήψη.

Αν δίνεται ο οδηγός αριθμός GN για μια συγκεκριμένοι ευαισθησία ΕΙ₁ είναι δυνατόν να υπολογισθεί ο GN όταν επιθυμούμε να χρησιμοποιήσουμε φιλμ μιας άλλης ευαισθησίας από τον παρά κάτω τύπο.

Η χρή­ση φα­κών δια­φο­ρε­τι­κής ε­στια­κής α­πό­στα­σης συ­νε­πά­γε­ται αυ­τό­μα­τα και δια­φο­ρε­τι­κή γω­νί­α θέ­α­σης του θέ­μα­τος, με α­πο­τέ­λε­σμα αν εί­ναι ε­πι­θυ­μη­τή η χρή­ση του φλας να υ­πο­χρε­ού­ται και αυ­τό να ρυθ­μι­στεί έ­τσι ώ­στε να μπο­ρέ­σει να ε­ναρ­μο­νι­στεί με την ο­πτι­κή γω­νί­α του φα­κού και να κα­λύ­ψει με φως ό­λο το θέ­μα διαφορετικά στα άκρα της φωτογραφίας θα εμφανιστούν ομαλά διαβαθμισμένες σκοτεινές περιοχές.

Αυ­τό ε­πι­τυγ­χά­νε­ται με την το­πο­θέ­τη­ση διαχυτών ε­μπρός από την ­έξοδο του φωτός. Αυτοί ή βρίσκονται μέσα στη συσκευασία του φλας ή θα πρέπει να τους προμηθευτούμε ξεχωριστά.

Η με­τα­βο­λή του GN σε συνάρτηση της ε­στια­κής α­πό­στα­σης του φα­κού όταν χρησιμοποιούμε διάχυτες, δί­νε­ται α­πό τον κα­τα­σκευ­α­στή του φλας σε πί­να­κες. Το παρα κάτω Παράδειγμα αντιστοιχεί για ένα flash με GN = 35

Εστιακή απόσταση φακού στερεά γωνία φωτεινότητας για 35 mm GN/100 ASA 28mm γωνία κάθετης πλευράς 53ο 25 γωνία οριζόντιας πλευράς 70ο 35mm γωνία κάθετης πλευράς 45ο 30 γωνία οριζόντιας πλευράς 60ο 50mm γωνία κάθετης πλευράς 34ο 35 γωνία οριζόντιας πλευράς 46ο 85mm γωνία κάθετης πλευράς 23ο 40 γωνία οριζόντιας πλευράς 31ο Στα σύγχρονα φλας, οι κατασκευαστές, τοποθετούν εμπρός από την έξοδο του φωτός, ένα διάχυτη μεταβλητή στέρεας γωνίας διάχυσης. Μετακινώντας εμπρός ή πίσω αυτόν, μεταβάλουμε την στέρεα γωνία του κώνου φωτός. Ταυτόχρονα , κάπου στο σώμα του φλας, εμφανίζεται ένας αριθμός που δηλώνει την εστιακή απόσταση του φακού που πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την συγκεκριμένη μετακίνηση του διάχυτη. Υπολογισμός του GN για πολλές μονάδες φλας. Πολλές φόρες είμαστε υποχρεωμένοι να χρησιμοποιήσουμε αρκετά flashes προκείμενου να πετύχουμε μεγαλύτερη φωτοβολία. Αυτό συμβαίνει, είτε γιατί το η απόσταση του αντικειμένου από το φλας, είναι αρκετά μεγάλη έτσι ώστε, να μην είναι αρκετή μια μονάδα μόνο για να το κάλυψη φωτιστικά, είτε γιατί είναι ανάγκη να κάνουμε χρήση μεγαλύτερου αριθμού διαφράγματος. Σε αυτή τη περίπτωση χρησιμοποιούμε πολλές μονάδες φλας έτσι ώστε να μπορέσουμε να πετύχουμε ένα μεγαλύτερο GN. Αυτός ο νέος GN υπολογίζεται όπως παρά κάτω. Αν τα φλας έχουν όλα τον ίδιο GN τότε ο ολικός οδηγός αριθμός είναι ίσος με: όπου ν είναι ο αριθμός των flashes που χρησιμοποιούμε. Αυτός ο τύπος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για ένα φλας που όμως κάνουμε με αυτό (ν) εκφωτίσεις. Αν τα φλας έχουν διαφορετικό GN τότε ο ολκός οδηγός αριθμός είναι ίσος με: Χρόνος επαναφόρτισης. Μια άλλη ιδιότητα του φλας είναι ο χρόνος που χρειάζεται ο πυκνωτής για να επαναφορτιστεί έτσι ώστε να είναι σε θέση να ξανά ενεργοποίηση τον λαμπτήρα του φλας. Αυτός ο χρόνο είναι σταθερός όταν η ηλεκτρική ενέργεια προέρχεται από το ηλεκτρικό δίκτυο. Όταν όμως η ηλεκτρική πηγή είναι μπαταρίες, τότε ο χρόνος επαναφορτίσεις αυξάνεται όσο αυτές αποφορτίζονται λόγο χρήσης ή παλαιότητας. Υπάρχουν φλας τα οποία έχουν ταχύτατη επαναφορτίσει και έτσι μπορούν να δώσουν πολλές λάμψεις σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Αυτά τα φλας έχουν μικρό GN και τα χρησιμοποιούμε για να καταγράψουμε τις αλλεπάλληλες θέσεις που παίρνει ένα αντικείμενο κατά τη διάρκεια της κίνησης του. Διάρκεια λάμψης. Ο φωτισμός του φλας έχει πολύ μικρή διάρκεια, της τάξεως του κλάσματος του δευτερόλεπτου. Συγκεκριμένα η διάρκεια του χρόνου λάμψης κυμαίνεται από 1/200 sec έως 1/100.000 sec. Α­νά­κλα­ση φλας Με έ­να φορητό flash (μιας σχετικής ισχύος) μπο­ρεί να ε­πι­τευ­χθεί έ­νας μα­λα­κός φω­τι­σμός με α­νά­κλα­ση του φω­τός στην ο­ρο­φή. Ο α­ριθ­μός του δια­φράγ­μα­τος μπο­ρεί να βρε­θεί με το πα­ρα­κά­τω σχε­διά­γραμ­μα και τον α­κό­λου­θο τύ­πο. Αυ­τός ο τύ­πος εί­ναι για σχε­τι­κά κα­θα­ρές, ά­σπρες ο­ρο­φές. Αν η ο­ρο­φή δεν εί­ναι κα­θα­ρή ά­σπρη η χρω­μα­τι­στή με φω­τει­νό α­νοι­κτό χρώ­μα (pastel), τό­τε πρέ­πει να αυ­ξη­θεί το διά­φραγ­μα κα­τά ½ έ­ως 1 stop Αν η α­νά­κλα­ση γί­νει πά­νω σε ο­μπρέ­λα τό­τε θα πρέ­πει να πολ­λα­πλα­σια­στεί το GN με μια στα­θε­ρά που εί­ναι ε­ξαρ­τη­μέ­νη α­πό το χρώ­μα του υ­λι­κού όπως περιγράφεται παρακάτω Για μια κα­θα­ρή α­ση­μέ­νια ο­μπρέ­λα πολ­λα­πλα­σιά­ζε­ται το GN ε­πί 0.7 Για λευ­κή ο­μπρέ­λα πολ­λα­πλα­σιά­ζε­ται το GN ε­πί 0.5 Για έγ­χρω­μη ο­μπρέ­λα πολ­λα­πλα­σιά­ζε­ται το GN ε­πί 0.3 Το ίδιο θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας όταν φωτογραφίζουμε με λάμπες φθορισμού. Ο φωτισμός που προέρχεται από αυτούς τους λαμπτήρες , αν και δεν τον αισθανόμαστε σαν στιγμιαίο, θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε με συνεχείς εκφωτίσεις φλας.   έρευνα-κείμενο: Παναγιώτης Ηλίας λέκτορας Τμήματος Φωτογραφίας -ΠΑ.Δ.Α επιμέλεια: Κάππα Λάμδα © periopton Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)