10' διάβασμα
 |
| η είδηση του θανάτου του Van Gogh |
Μερικές σκέψεις με αφορμή την συμπλήρωση 127 χρόνων από τον θάνατο του ζωγράφου Βίνσεντ Βαν Γκογκ (Vincent Van Gogh) αλλά και για την ολοκλήρωση της επίπονης και πρωτότυπης παραγωγής 'Loving Vincent', στο φιλόδοξο σχέδιο της οποίας αναφερόταν παλαιότερη δημοσίευση του periopton. Αυτής της πρώτης στον κόσμο, πλήρως ζωγραφισμένης στο χέρι ταινίας μυθοπλασίας μεγάλου μήκους, η οποία ζωντανεύει τους πίνακες του Βίνσεντ Βαν Γκογκ, για να αφηγηθεί την αξιοθαύμαστη ιστορία του και τις περίεργες -αν όχι ύποπτες- συνθήκες θανάτου του.
 |
| Van Gogh, αυτοπορτραίτο, 1889 |
Πριν προχωρήσουμε στην παρουσίαση των αμφιλεγόμενων και αδιαφανών γεγονότων, καλό είναι οι παραθέσεις αυτές όπως εκληφθούν περισσότερο σαν μια προσπάθεια αναίρεσης οποιασδήποτε ανακολουθίας, έναν -κατά το δυνατόν- εξορθολογισμό στοιχείων και όχι σαν πρόθεση εξιχνίασης -πώς θα μπορούσε άλλωστε έπειτα από τόσα χρόνια. Εξ'άλλου για πολλές δεκαετίες, η αυτοκτονία είναι το -αναμφισβήτητο- τελευταίο κεφάλαιο του θρύλου του Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Σ'αυτό συνεπικουρεί και ένα γραπτό του καλλιτέχνη στο οποίο δηλώνει: «Είμαι ένας άνθρωπος με πάθη, ικανός και υπαίτιος να κάνω μάλλον ανόητα πράγματα για τα οποία μερικές φορές αισθάνομαι μάλλον λύπη.» Επιπλέον, παρόλο που ο Βίνσεντ ήταν επιβεβαιωμένα ενάρετος αλλά και αυτοκαταστροφικός, δεν ήταν δυνατόν, αυτές οι ιδιότητες, να τον οδηγήσουν στο να υποφέρει από την αγωνία ενός τραύματος από σφαίρα επί δύο ημέρες, που προκλήθηκε από κάποιον που υπήρξε εχθρός του, κρατώντας παράλληλα τα χείλη του σφραγισμένα έτσι ώστε ο δολοφόνος να μην υποστεί τις συνέπειες των πράξεών του.
Εκτός... εκτός αν ο ίδιος ταλαιπωρημένος από ποιός ξέρει πόσες αιτίες, ας πούμε από τις κρίσεις επιληψίας του κροταφικού λοβού και δειλιάζοντας ο ίδιος να δώσει ένα τέλος, το αποδέχτηκε σαν ένα τρόπο για να γλιτώσει. Με άλλα λόγια όποιος τον πυροβόλησε ουσιαστικά του είχε κάνει χάρη. Όπως βλέπουμε ο δεδομένος(;) αυτοχειριασμός του καλλιτέχνη σκιάζεται από αναπάντητα ερωτήματα που ανακύπτουν: Πώς ο ζωγράφος, ο οποίος είχε ένα ευρέως γνωστό ιστορικό ψυχικής νόσου, να αποκτήσει ένα περίστροφο, και τι συνέβη σε αυτό; Γιατί να πυροβολήσει τον εαυτό του από μια τέτοια περίεργη γωνία και να μην βάλει την κάννη δίπλα στην καρδιά του; Ενας αποφασισμένος να τελειώσει, βλέποντας να αποτυγχάνει δεν ξαναπροσπαθεί; Ωραία και ας παραδεχτούμε ότι αντιλαμβανόμενος την επερχόμενη οριστική διαγραφή, μετανοιώνει. Πώς κατάφερε με την πληγή του να κάνει το δύσκολο ταξίδι επιστροφής στην πόλη πάνω στα χωράφια; Και τι συνέβη με τα εργαλεία ζωγραφικής του;
Ποιές ήταν λοιπόν οι λεπτομέρειες που η παράβλεψή τους ή η επανεξέτασή τους άρχισε να υπονομεύει την εδραιωμένη πεποίθηση δεκάδων ετών για το πώς πέθανε ο καλλιτέχνης; Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της ζωής του ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ δεν απολάμβανε καμίας εκτίμησης τόσο καλλιτεχνικής όσο και κοινωνικής∙ αντίθετα η μετά θάνατον αναγνώρισή του υπήρξε καθολική και άνευ όρων, μια εκτόξευση -κυριολεκτικά- σε περίοπτη θέση στο πάνθεον των καταξιωμένων δημιουργών.
 |
| Θαμώνες στο μπαρ του πανδοχείου Ravoux, 1890 |
Ας ξεκινήσουμε από το πιό τυπικό στοιχείο γι'αυτές τις περιπτώσεις. Το σημείωμα που αφήνει ο αυτόχειρας. Ο ίδιος ο Βαν Γκογκ δεν έγραψε ούτε λέξη για τις τελευταίες μέρες του. Αυτό και μόνον αποτελεί λόγο αμφισβήτησης· δεν άφησε κανένα σημείωμα αυτοκτονίας-περίεργο για έναν άνθρωπο που αντάλασσε τόσο 'άπληστα' αλληλογραφία. Ένα μέρος επιστολής που φέρεται ότι βρέθηκε στα ρούχα του μετά τον θάνατό του, αποδείχθηκε ότι ήταν ένα πρόωρο σχέδιο τελικής επιστολής του προς τον αδελφό του Τεό, η οποία δημοσιεύτηκε την ημέρα του τραυματισμού του, 27 Ιουλίου 1890. Αυτό το γράμμα ήταν αισιόδοξο — ακόμη και χαρούμενο — σχετικά με το μέλλον. Είχε κάνει μάλιστα μια μεγάλη παραγγελία για περισσότερα χρώματα μόνο λίγες μέρες πριν το συμβάν.
 |
| επιστολή του Βίνσεντ προς τον αδελφό του Τεό, 1879 |
Δεύτερον ο πληγωμένος από πυροβολισμό (λεπτομέρεια, ο πυροβολισμός γίνεται κάτω από τα ενδύματά του!) Βίνσεντ, διανύει περίπου 2 χιλιόμετρα(!) από τα σιταροχώραφα της Ωβέρ–συρ-Ουάζ (Auvers-sur-Oise) που συνήθως ζωγράφιζε (ξέρετε, αυτός ο πίνακας με τα μαύρα κοράκια στον ουρανό) έως το πανδοχείο Ραβού (Ravoux), όπου και διέμενε.
 |
| Van Gogh 1890 'σιταροχώραφα με κοράκια' ένα απο τα τελευταία ενορατικά έργα του |
 |
| το πανδοχείο Ravoux, ο τόπος θανάτου του Van Gogh και η οικογένεια του ιδιοκτήτη |
Επειδή η σφαίρα (η οποία είχε σημείο εισόδου λίγο πάνω από την κοιλιακή χώρα) δεν είχε πλήξει κάποιο ζωτικό όργανο, επέφερε τον θάνατο έπειτα από 29 αγωνιώδεις ώρες και με παριστάμενους δυο γιατρούς, έναν μαιευτήρα και έναν ομοιοπαθητικό τον Πολ Γκασέ* (Paul Gachet), οι οποίοι δεν κατάφεραν (δεν ήταν σε θέση;) να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το σοβαρό τραύμα.
 |
| πορτραίτο του γιατρού Πώλ Γκασέ -1η εκδοχή |
Προσέξτε τώρα δυο γεγονότα. Το πρώτο είναι ότι η ιστορία αυτή εξελίσσεται μετά την έξοδό του από το άσυλο στο Σεν Ρεμί (Saint-Rémy) όπου νοσηλευόταν με ψυχικό νόσημα. Το δεύτερο, εν είδει αμφισβητούμενης λεπτομέρειας, αφορά την απόπειρα η οποία μπορεί να χαρακτηρισθεί και ως "αδέξια" σύμφωνα με το αποτέλεσμα, μια δικαιολογημένη "αταξία" λόγω συναισθηματικής φόρτισης ή και πνευματικής αστάθειας· αντίθετα η κίνησή του να ανασηκώσει το πουκάμισό του για να πυροβοληθεί, καταδεικνύει μια προσήλωση στην τάξη. Επιπλέον δεν βρέθηκε ποτέ το επίμαχο περίστροφο, ούτε τα συνοδευτικά αντικείμενα (καμβάδες, καβαλέτα, χρώματα κλπ.), απαραίτητα βοηθήματα των ζωγραφικών του εξορμήσεων στην ύπαιθρο. Άλλο σημαντικό στοιχείο που η έλλειψή του δημιουργεί, αν μη τι άλλο, ερωτηματικά, είναι οι καταθέσεις. Εδώ μιλάμε για την αλφαβήτα μιας έρευνας, εντάξει; Ε λοιπόν, δεν υπάρχουν καταθέσεις! Ούτε ακόμα και από την πρώτη -πρόχειρη- διερεύνηση του συμβάντος που διενήργησε η χωροφυλακή. Η γνωστοποίηση της στιχομυθίας του χωροφύλακα με τον ετοιμοθάνατο Βαν Γκογκ -όπου ρωτώντας τον «Σκοπεύατε να αυτοκτονήσετε;» πήρε σαν απάντηση την αμήχανη υπεκφυγή: «Πιστεύω πως ναι»- όπως και όλες, σχεδόν, οι πρώιμες αναφορές περί της αυτοκτονίας του Βαν Γκογκ, βασίστηκαν κυρίως στη μαρτυρία ενός ατόμου· της Αντελίν Ραβού (Adeline Ravoux), κόρης του ιδιοκτήτη του πανδοχείου Ραβού, όπου ο Βαν Γκογκ διέμενε στην Ωβέρ και όπου πέθανε. Η Αντελίν ήταν 13 ετών την εποχή εκείνη.
 |
| πορτραίτο της Adeline Ravoux κόρης του πανδοχέα, Van Gogh, 1890 |
Παραδόξως, οι κάτοικοι της Ωβέρ, αυτής της γραφικής κοινότητας κοντά στο Παρίσι, όπου διέμεινε τους τελευταίους μήνες της ζωής του, διατήρησαν μια περίεργη σιωπή για το περιστατικό, εν γένει. Ακόμα, κανείς δεν παραδέχθηκε ότι είχε δει τον Βαν Γκογκ στην τελευταία, μοιραία έξοδό του, παρά την έντονη κυκλοφορία στους δρόμους λόγω καλοκαιριού.
 |
| χωριό, δρόμοι, σκαλιά και φιγούρες στην Ωβέρ-συρ-Ουάζ 1890 |
Περιμένετε όμως! υπάρχει και κάτι άλλο: μια από καιρό παραμελημένη κατάθεση μιας γυναίκας, από μια διακεκριμένη οικογένεια της Ωβέρ, που είχε σπάσει την omertà της κοινότητας για να αναφέρει ότι ο Βαν Γκογκ, απείχε πολύ από τα σιταροχώραφα κατά τη στιγμή που ρίχτηκε ο πυροβολισμός. Ήταν, κατά τη γνώμη της, στο δρόμο που οδηγούσε στην οικογενειακή βίλα των Σεκρετάν (Secrétan). Τώρα ποιοί ήταν αυτοί οι Σεκρετάν και πώς σχετίζονται με το συμβάν, θα το μάθετε στο Β' μέρος του άρθρου.
Δείτε επίσης:
Αγαπητέ Βίνσεντ αν δεν αυτοκτόνησες, τότε ποιός σε σκότωσε; (Β' μέρος)
Nota bene
* Πώλ Γκασέ. Θεράπων γιατρός του ζωγράφου και ερασιτέχνης ζωγράφος και ο ίδιος,
δικτυωμένος στους καλλιτεχνικούς κύκλους, χειρομάντης
και με τη φήμη ότι βελτίωνε την ψυχική υγεία.
Η πρώτη εντύπωση του Ολλανδού ζωγράφου για το γιατρό
-όπως αναφέρει σε επιστολή του- ήταν αρνητική:
«Νομίζω ότι δεν πρέπει να βασίζεστε στον Δρ Γκασέ καθόλου.
Πρώτα απ 'όλα, νομίζω πως είναι πιο άρρωστος από ό, τι είμαι εγώ
ή περίπου το ίδιο, και έτσι έχουν τα πράγματα.
Τώρα όταν ένας τυφλός οδηγεί έναν άλλον τυφλό,
δεν καταλήγουν να πέσουν και οι δύο στο χαντάκι;»
Επίσης η ιδέα του καθορισμού του χώρου του συμβάντος,
ανήκει στον γιό του γιατρού Πώλ τον νεώτερο,
17 ετών τότε, και η οποία κατακυρώθηκε έκτοτε σαν αληθής μαρτυρία.
( Ο γιός του Τεό, συνονόματος ανηψιός και βαφτιστικός του Βίνσεντ,
περιγράφει τον νεώτερο Γκασέ σαν "εξαιρετικά αναξιόπιστο")
έρευνα-κείμενο: Κάππα Λάμδα
© periopton
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ΄οιονδήποτε τρόπο αναδημοσίευση/χρήση/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου, (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)
με πληροφορίες από το βιβλίο: “Van Gogh: The Life”
