5' διάβασμα
📸© Κ.Λ.
από την ενότητα
"χώροι αναμονής και εκδοτήρια εισιτηρίων"
απόσπασμα από το βιβλίο
"Η Τυραννία της Στιγμής"
(...) Ένας συνάδελφος που πραγματοποιούσε επιτόπια έρευνα στην ύπαιθρο της Ιάβας, αναφέρει ότι κάποια μέρα χρειάστηκε να πάρει το τρένο για την κοντινότερη πόλη. Ρώτησε, λοιπόν, κάποιον πότε θα έφευγε το τρένο. Εκείνος τον κοίταξε φανερά προβληματισμένος και έδειξε τις γραμμές: “Το τρένο έρχεται από εκείνη την κατεύθυνση, σταματάει εδώ, και λίγο αργότερα συνεχίζει προς την αντίθετη κατεύθυνση”.
Όπως ακριβώς η γραφή αντικειμενοποιεί το λόγο, έτσι τα ρολόγια αντικειμενοποιούν το χρόνο. Ο χρόνος γίνεται “κάτι” που υπάρχει ανεξάρτητα από την ανθρώπινη εμπειρία, κάτι αντικειμενικό και μετρήσιμο. (...) Ο χρόνος του ρολογιού μετατρέπει το χρόνο σε αυτόνομη οντότητα, που υφίσταται ανεξάρτητα από τα γεγονότα.
 |
| 📸© Κ.Λ. από την ενότητα "χώροι αναμονής και εκδοτήρια εισιτηρίων" |
Ο γραμμικός χρόνος συνιστά μια σημαντική διάσταση της πίστης στην πρόοδο και, όπως θα καταδείξω παρακάτω, η έκπτωσή του αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για την επέλευση της τυραννίας της στιγμής. Ο γραμμικός χρόνος, βέβαια, δεν είναι απαραιτήτως επακόλουθο των ρολογιών και των ημερολογίων. Στην πραγματικότητα, το ρολόι καταγράφει χρονικούς κύκλους δώδεκα ή εικοσι τεσσάρων ωρών. Οι αναγνώστες ίσως θυμούνται το τετριμμένο ανέκδοτο για τα χαλασμένα ρολόγια: δεν είναι, τελικά, εντελώς άχρηστα, πηγαίνουν σωστά δύο φορές τη μέρα. (...)Είναι το ρολόι συν η τυπογραφία συν η επιστήμη και η μηχανική συν η βιομηχανική παραγωγή συν ο καπιταλισμός αυτά που συγκροτούν το πολιτισμικό εκείνο πακέτο, προϊόν του οποίου είναι η πίστη στην πρόοδο.
Πρόκειται για ένα δυνατό πακέτο. Κι όμως, πολλοί από εμάς έχουμε τη δυσάρεστη εντύπωση ότι κάτι θα πάει στραβά∙ ότι ο κόσμος δεν εξελίσσεται οπωσδήποτε προς μια καλύτερη, πιο δίκαιη, περισσότερο ανθρώπινη και ελέγξιμη κατάσταση, ή τουλάχιστον ότι τα γεγονότα δεν τείνουν απαραιτήτως προς κάποια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Την εντύπωση αυτή δεν τη γεννά ο γραμμικός χρόνος, αλλά μία αίσθηση του χρόνου η οποία δεν είναι πλέον επαρκώς γραμμική. Έχει τα όριά του ο αριθμός των κομματιών στα οποία μπορεί κανείς να κατατμήσει το χρόνο πριν αυτός πάψει να υφίσταται ως διάρκεια και μετατραπεί σε μια αδιάσπαστη, μανιακή και ανεξέλεγκτη στιγμή που μεταβάλλεται μεν ακατάπαυστα, αλλά δεν έχει άλλη μελλοντική προοπτική εκτός από την επόμενη στιγμή. Κατά έναν ειρωνικό τρόπο, οι δυνάμεις που επέφεραν την ανάπτυξη του γραμμικού χρόνου και την πίστη στην πρόοδο ενδέχεται, σε μια ειδική φάση της εξέλιξής τους, να οδηγήσουν στο ακριβώς αντίθετο.
Στην υπέροχη νουβέλα του Κούντερα 'Η βραδύτητα', υπάρχει μια σκηνή όπου ένας από τους βασικούς χαρακτήρες της ιστορίας, ένας Τσέχος επιστήμονας, κάθεται στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου αναλογιζόμενος την ακραία ταχύτητα των δελτίων ειδήσεων. Το μυαλό του βασανίζει η σκέψη ότι τα αποσπάσματα δίνουν τη θέση τους σε νέα αποσπάσματα, δίχως κάποια συγκεκριμένη σειρά, δίχως να αποτελούν τμήματα μιας συνολικής αφήγησης∙ ότι έχει γίνει πια εμφανώς αδύνατον να συνυφάνει κανείς, στον μεγάλο καμβά που αποκαλείται Ιστορία, εκείνα τα κομματάκια των ειδήσεων που περνούν αστραπιαία, και ότι καθένα απ'αυτά τα ειδησάρια παρουσιάζεται όλο βιάση, δίχως ανάσα, γιατί από πίσω το επόμενο αδημονεί να βγει στο προσκήνιο.
Ο τρόπος με τον οποίο διηγούμαστε τη σύγχρονη ιστορία, μας λέει, μοιάζει με ένα κονσέρτο στο οποίο η ορχήστρα παίζει στη σειρά και τα 138 έργα του Μπετόβεν, αλλά μόνο τα οκτώ πρώτα μέτρα του καθενός έργου. Μετά από δέκα χρόνια, συνεχίζει το συλλογισμό του, θα παίζει μόνο την πρώτη νότα κάθε κομματιού -όλες κι όλες, 138 νότες. "Και σε είκοσι χρόνια, όλη η μουσική του Μπετόβεν θα συνοψίζεται σε ένα μονάχα τόνο, ο οποίος θα μοιάζει με μακρόσυρτο βουητό, σαν τον αδιάκοπο εκείνο ήχο που άκουσε την πρώτη μέρα που έχασε την ακοή του".
Nota bene
Thomas Hylland Eriksen
'Η Τυραννία της Στιγμής'
μετάφραση: Αθηνά Σίμογλου
εκδόσεις Σαββάλας
- διευκρινίζεται πως δεν είναι
ένα βιβλίο για υπολογιστές
επιμέλεια-εικόνα: Κάππα Λάμδα
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ΄οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)
