9' διάβασμα
 |
| Ichiwo Sugino, Untitled οι μεταμορφώσεις του καλλιτέχνη, δημοσιευμένες στο Instagram, 2015 και μετέπειτα Photos © Ichiwo Sugino. |
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Γάλλος ζωγράφος και συλλέκτης Ζαν Ντιμπιφέ (Jean Dubuffet) -μαζί με άλλους καλλιτέχνες και διανοούμενους, άρχισε να ενδιαφέρεται, να αναζητά και να συλλέγει έργα από μη αναγνωρισμένες αυτοδίδακτες ιδιοφυΐες, που δημιούργησαν και δημιουργούν τέχνη στους δρόμους και σε ψυχιατρικά ιδρύματα. Τα δε αποτελέσματα αυτής της αραφινάριστης παρόρμησης και του πάθους τους τα ονόμασε 'ακατέργαστη τέχνη' (art brut)*. Καλλιεργώντας αυτή την ιδέα την διαχωρίζει από την ψυχιατρική αντίληψη της «τέχνης του ψυχασθενούς» για πάντα: κόβει τον μίτο που συνδέει τον δημιουργό με το ψυχιατρείο και με την εξουσία του ψυχίατρου. Είναι λοιπόν ο πρώτος που βγάζει τα έργα των ασθενών από το νοσοκομειακό περιβάλλον και τα μετατρέπει σε ανατρεπτικό εργαλείο έξω από τα τείχη του. Από την εμφάνισή της, η αρτ μπρουτ δεν παύει να αμφισβητεί τις συμβατικές έννοιες της τέχνης και της δημιουργίας, τις αισθητικές μας αντιλήψεις, τους ορισμούς της τέχνης αλλά και αυτές του φυσιολογικού και του παθολογικού.
Ο Ντιμπιφέ χαρακτηρίζοντας την Ακατέργαστη Τέχνη αναφέρει: 'Εκείνα τα έργα που δημιουργήθηκαν στην απομόνωση και από αγνή και αυθεντική δημιουργική παρόρμηση - εκεί όπου οι έγνοιες του ανταγωνισμού, της αναγνώρισης και της κοινωνικής ανόδου δεν παρεμβαίνουν- είναι, λόγω αυτών ακριβώς των χαρακτηριστικών τους, πιο πολύτιμα από τα έργα των επαγγελματιών. Μετά από την εξοικείωση με αυτά τα άνθη ενός εκστατικού δημιουργικού πυρετού, τον οποίο έζησαν τόσο βαθιά και τόσο έντονα οι δημιουργοί τους, δεν μπορούμε παρά να νιώσουμε ότι σε σχέση με αυτά τα έργα, η κουλτούρα στο σύνολό της μοιάζει να είναι το παιχνίδι μιας μάταιης κοινωνίας, μια απατηλή παρέλαση' - Jean Dubuffet. Place à l'incivisme Art and Text 27 (Δεκ. 1987 -Φεβ. 1988) σελ. 36.
Εξίσου εύστοχα εντοπίζει και οριοθετεί το νόημά της και ο Γκουτιέρες: " [...] Η τέχνη χρησιμεύει σε κάτι μόνο εάν είναι ασεβής, βασανισμένη, γεμάτη εφιάλτες και απελπισία. Μόνο μια τέχνη εξαγριωμένη, άσεμνη, βίαιη, άξεστη μπορεί να μας δείξει την άλλη όψη του κόσμου, αυτή που δεν βλέπουμε ποτέ ή που ποτέ δεν θέλουμε να δούμε, για να αποφύγουμε τις ενοχλήσεις στη συνείδησή μας. Έτσι. Καμία γαλήνη, καμία ησυχία. Όποιος επιτυγχάνει την ισορροπημένη ηρεμία είναι υπερβολικά κοντά στο Θεό για να είναι καλλιτέχνης." (Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες 'η βρόμικη τριλογία της Αβάνας')
 |
| Elke Tangeten Untitled, 2013. κέντημα σε χρωμολιθογραφία Collection Bruno Decharme and Antoine de Galbert. © La “S” Grand Atelier, Vielsalm B. |
Ενώ λοιπόν η περιοχή της αρτ μπρουτ είναι αυτή του «κοινού ανθρώπου στην εργασία» («l’homme du commun à l’ouvrage»), με τα λόγια του ζωγράφου, θα μπορούσε κανείς να πει ότι το πεπρωμένο τους είναι «ασυνήθιστο» («hors du commun»), επειδή κάποια παράξενη αναγκαιότητα τους ωθεί σε ένα δημιουργικό πυρετό που τους απορροφά εντελώς. Η εφευρετικότητα που χαρακτηρίζει αυτούς τους συγκεκριμένους καλλιτέχνες οφείλεται μόνο στις ψυχικές τους ικανότητες, συμπεριλαμβανομένων των στοιχείων που δανείζονται από την περιρρέουσα κουλτούρα.
 |
| ατιτλοφόρητη, αποδιδόμενη ως “Zορό”, 1967. Bruno Decharme collection. ο δημιουργός της φωτογραφίας παραμένει εντελώς άγνωστος |
 |
| ατιτλοφόρητη, αποδιδόμενη ως “Zορό”, 1967. Bruno Decharme collection. ο δημιουργός της φωτογραφίας παραμένει εντελώς άγνωστος |
 |
| ατιτλοφόρητη, αποδιδόμενη ως “Zορό”, 1967. Bruno Decharme collection. ο δημιουργός της φωτογραφίας παραμένει εντελώς άγνωστος |
 |
| ατιτλοφόρητη, αποδιδόμενη ως “Zορό”, 1967. Bruno Decharme collection. ο δημιουργός της φωτογραφίας παραμένει εντελώς άγνωστος |
Αυτό το σετ, που αποτελείται από εκατό φωτογραφίες που τραβήχτηκαν μεταξύ 1940 και 1970, βρέθηκε σε έναν φάκελο που φυλάσσεται προσεκτικά μέχρι σήμερα. Ελλείψει οποιασδήποτε πληροφορίας για την ταυτότητα του συγγραφέα, τον ονομάσαμε αυθόρμητα Zorro, τον άνθρωπο με το μαστίγιο, αφήνοντας τις εικόνες να μιλήσουν." Marion et Philippe Jacquier (La galerie lumière des roses)
Όμως παρ' όλη την προβολή των ιδιαίτερων αυτών έργων, η φωτογραφία εξακολουθούσε να θεωρείται από την "υψηλή διανόηση" υποδεέστερη μορφή τέχνης -πόσο θλιβερά αναμενόμενο γεγονός, με αποτέλεσμα όλοι αυτοί οι οραματιστές με τις κάμερες να παραμείνουν στην αφάνεια.
 |
| ανώνυμου, Εμμονή, circa 1880. Bruno Decharme collection |
 |
| Steve Ashby, Ατιτλοφόρητο Collection of Robert A. Roth |
 |
| Eugene Von Bruenchenhein, Ατιτλοφόρητο, c. 1940s, © 2019 Lewis B. Greenblatt, John Michael Kohler Arts Center |
 |
| Henry Darger, Ατιτλοφόρητο (“Αυτά τα μικρά παιδιά…”), © 2021 Kiyoko Lerner |
 |
| Alexandre Lobanov, circa 1960. Bruno Decharme collection |
Αλλά προ καιρού, μια συγκλονιστική, συναρπαστική, ενοχλητική και εμπνευσμένη έκθεση, αυτή τη φορά με έμφαση στην τέχνη της φωτογραφίας, ήρθε να αποκαταστήσει αυτή την παράλειψη. Τετρακόσια, περίπου, έργα από περισσότερους από σαράντα καλλιτέχνες, που δημιουργήθηκαν μεταξύ του τέλους του 19ου αιώνα και των τελευταίων ετών χαρτογραφούν το συνεχώς μεταβαλλόμενο πεδίο της φωτογραφίας, τα σύνορα και η προσβασιμότητα του οποίου επεκτάθηκαν αναλογικά με την εφεύρεση φορητών και προσιτών φωτογραφικών μηχανών.
 |
| Zdenek Košek, 1980. Bruno Decharme collection |
 |
| Ανωνύμου. Αυτό το σύνολο, που αποτελείται από 200 φωτογραφίες, που τραβήχτηκαν μεταξύ του 1930 και του 1945, επιχρωματίζεται με γκουάς, δίνοντάς του περισσότερο ερωτισμό και μαρτυρά την ευχαρίστηση του δημιουργού του να βελτιώσει το αγαπημένο του μοντέλο. |
 |
| Από την ίδια ενότητα |
 |
| Από την ίδια ενότητα |
 |
| Από την ίδια ενότητα |
 |
| Ανωνύμου. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για αυτές τις καρτ-ποστάλ που βρέθηκαν σε ένα παζάρι και που χρησίμευσαν ως βάση για τα σχέδια στο πίσω μέρος τους |
 |
| Ανωνύμου. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για αυτές τις καρτ-ποστάλ που βρέθηκαν σε ένα παζάρι και που χρησίμευσαν ως βάση για τα σχέδια στο πίσω μέρος τους |
Μερικά ονόματα συμμετεχόντων ίσως είναι ήδη γνωστά σε αρκετούς: ο Μαρκ Χόγκανκαμπ (Mark Hogancamp), ένας αμερικανός που σκηνοθετεί εμπόλεμους εικονικούς κόσμους με κούκλες, σκληρούς και τρυφερούς, οι οποίοι ενέπνευσαν και μια ταινία του Χόλιγουντ το 2018. (Να σημειωθεί πως οι κούκλες, το σεξ και τα άλτερ έγκο είναι μεταξύ των επαναλαμβανόμενων θεμάτων της έκθεσης.) Επίσης η θρυλική Lee Godie, μια ιθαγενής από το Ιλινόις και αυτοαποκαλούμενη Γαλλίδα ιμπρεσιονίστρια, η οποία είχε μια διαρκή (σχεδόν τριακονταετή) έκθεση στα σκαλιά εισόδου του Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο, όπου, ξεκινώντας από τα τέλη της δεκαετίας του εξήντα, θα προσάρμοζε τις διακοσμημένες αυτοπροσωπογραφίες -που έκανε σε έναν αυτόματο φωτογραφικό θάλαμο σταθμού λεωφορείων- (όπως η αχρονολόγητη εικόνα παραπάνω) στους πίνακές της , ή δωρίζοντας μία σε έναν τυχερό θαυμαστή. (Κ. Λ.)
 |
| Lee Godie (1908, Chicago, Illinois — 1994, Plato Center, Illinois; Untitled; c. 1980, (from photo booth) Collection John and Teenuh Foster |
 |
| Hogancamp-1 |
 |
| Hogancamp-2 |
 |
| Hogancamp-3 |
*Αν και η επικρατούσα απόδοση στα ελληνικά της αρτ μπρουτ είναι 'άξεστη τέχνη', προσωπικά προτιμώ να χρησιμοποιώ μια πιο επιεική έκφραση, αναφέροντάς την ως ακατέργαστη τέχνη.
επιμέλεια-κείμενο: Κάππα Λάμδα
©periopton
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ΄οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή του παρόντος
(ολόκληρου ή αποσπασμάτων)
