5.3' διάβασμα
Υπάρχει πολύ απογοητευτική τέχνη φτιαγμένη με πρόδηλους τρόπους και για προφανείς λόγους.
(σημ. μη θέλοντας να "αδικήσω" κανέναν Έλληνα καλλιτέχνη, παραθέτω έργα αλλοδαπών δημιουργών που άπτονται του θέματος)
Αρχίζω με μια υποκειμενική παραδοχή∙ η Τέχνη δεν είναι πια αυτό που ήταν. Κάποτε, ήταν κυρίως για τους κατοίκους αυτής της παράξενης θαυμαστής αυλής, αυτού του μαγικού κύκλου που αποκαλούμε κόσμο της τέχνης - για τους συστηματικώς εντρυφούντες, με άλλα λόγια. Μια "αυλή των θαυμάτων" στημένη στον χώρο και τον χρόνο η οποία εμπεριέχει "το σκαλί το πρώτο (που) πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει"*.
Όμως όσο καλοδομημένα και καλοπροαίρετα κι αν είναι τα έργα, τα περισσότερα από αυτά που εκτίθενται θα μπορούσαν να έχουν γίνει τη δεκαετία του 1970, του '80 ή του '90. Οι μορφές και τα στυλ είναι παλιά. Μόνο τα θέματα είναι καινούργια.
 |
| Στο έργο του, Προσαγωγά Νεύρα (2023), το (μη-δυαδικό) Π. Σταφ καλεί τους θεατές να περιπλανηθούν κάτω από ηλεκτροφόρα δίχτυα - αρκετά μακριά ώστε να παραμείνουν ασφαλείς, αλλά και αρκετά κοντά ώστε οι ήχοι τριγμών να αντηχούν σε όλο τον περιβάλλοντα χώρο. Το έργο εφιστά την προσοχή στις διαδικασίες με τις οποίες οι άνθρωποι, ειδικά οι περιθωριοποιημένες κοινότητες, υφίστανται την επιβολή πειθαρχίας μέσα σε μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από θεσμοθετημένη βία. Οι εγκαταστάσεις του Σταφ κατακλύζουν τις αισθήσεις χρησιμοποιώντας λαμπρά χρώματα, έντονα φώτα και ανακλαστικές επιφάνειες. Ενισχύουν την επίγνωση των θεατών για το περιβάλλον τους, το έργο τέχνης και την ασφάλειά τους στην γκαλερί. |
Επιπλέον εκλείπει το χαρακτηριστικό στοιχείο της διαχρονικότητας που νοηματοδοτεί και προσδίδει ιδιαίτερη αξία στη σημερινή τέχνη. Αντίθετα, η σύμπλευση της δημιουργίας με κάποια ατζέντα (διαμορφωμένη κατά το δοκούν) προσδίδει την προσωρινότητα, μια στιγμιαία αλήθεια, εκβιάζοντας ακόμα και τον πιο καλοπροαίρετο να παραδεχτεί ότι πρόκειται για κάτι αδήριτα μεγαλοπρεπές παρά ένα μασκαρεμένο κατά συνθήκη ψεύδος. Παρελθέτω απ' εμού... Αυτή λοιπόν η στιγμιαία αλήθεια δοξάζεται άμετρα, αγοράζεται ακριβά, καταναλώνεται βουλιμικά.
Από την άλλη πλευρά, μια έκθεση δεν αποτελεί απλώς τη συνάντηση αντιμαχόμενων, αλληλένδετων φυλών από γκαλερίστες, επιμελητές και παρατρεχάμενους, αλλά μια εκδήλωση με εξωστρεφή προσανατολισμό για όλους όσους ενδιαφέρονται για την τέχνη και τον πολιτισμό και για τα ζητήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα στο σύνολό της. Δεν είναι για ειδήμονες- είναι για το κοινό. Αυτές είναι οι σύγχρονες αξίες της έκθεσης -καλώς ή κακώς. Κάθε έργο έχει άφθονο χώρο για να κάνει ό,τι υποτίθεται ότι κάνει, αλλά ως αποτέλεσμα, υπάρχει λίγο οπτικό ή ψυχολογικό νεύρο, σαν να είχε καταβληθεί μέγιστη προσπάθεια για ελάχιστο αποτέλεσμα. Καλλιτέχνες προερχόμενοι απ' όλο τον κόσμο εκθέτουν έργα διαφόρων τάσεων και τεχνοτροπιών, ωστόσο όλη αυτή η ποικιλομορφία έχει δημιουργήσει κατά κάποιο τρόπο μια υποκείμενη αισθητική που είναι οικεία, προβλέψιμη και πολύ ασφαλής.
Ο συνδυασμός όμως όλων αυτών συντελεί ώστε κάθε έκθεση -σχεδόν- να αποτελεί ένα στιγμιότυπο, με γνώμονα την ατζέντα, του τι είναι η τέχνη σήμερα - το καλό, το κακό και το πολύ κακό.
 |
| Το έργο της Κάριν Όλιβερ "με πόσους τρόπους μπορείς να εξαφανιστείς" (2021), γλυπτό από θραύσματα υλικών αλιείας, που αποτελείται από σημαδούρες, σχοινί, ύφασμα, παγίδες αστακών και παρασυρμένα ξύλα, εμπορεύεται μια ξεπερασμένη αισθητική. Το συνοδευτικό κείμενο αναφέρει ότι το έργο επικαλείται "την πρακτική της ανταλλαγής αλατιού με σκλάβους στην αρχαία Ελλάδα". |
Ερχόμενος στα καθ' ημάς, να αναφέρω πως οι φωτογραφίες για τις φωτογραφίες μπορούν είτε να διαφωτίσουν είτε να μπερδέψουν το μέσο, να μηδενίσουν τον πυρήνα της έμπνευσής του ή να σκοντάψουν σε μια ανόητη αυτοσυνειδησία. Μια εύστοχη έκθεση εξετάζει την προσέγγιση στην τρέχουσα πρακτική, ενώ παρακάμπτει το μεγάλο μειονέκτημα της θεωρίας. Καθώς δηλώνει και ο θεωρητικός: "Ακόμη και η πιο περίτεχνη επιχειρηματολογία δεν μπορεί να μετατρέψει έναν άσχημο (αδιάφορο) πίνακα σε μεγάλο έργο τέχνης".
Τι σημασία έχει, λοιπόν, που ο ταριχευμένος καρχαρίας φθείρεται και τα έξοδα συντήρησης γίνονται δυσβάστακτα; Σημασία έχει η ιδέα του έργου, η αφήγηση του έργου, όχι το ίδιο το έργο. Ο καλλιτέχνης θα βρει έναν άλλον «φρέσκο» καρχαρία να ταριχεύσει και να προσφέρει στον συλλέκτη.
 |
| η "Ρόζι" λευκός καρχαρίας διατηρημένος σε φορμόλη μέσα σε ένα γυάλινο δοχείο. Υπήρχε σε ένα, επί σειρά ετών, εγκαταλελειμμένο ενυδρείο |
Γιατί στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι «συλλέκτες» σε αυτό το επίπεδο ενδιαφέρονται περισσότερο για το πιστοποιητικό αυθεντικότητας της περιορισμένης έκδοσης που εκδίδεται από τον καλλιτέχνη, το οποίο παραμένει σε μία θυρίδα τράπεζας και πωλείται τελικά σε κάποιον άλλο.
Αλλά το σημαντικότερο μάθημά ίσως είναι ότι η τέχνη του εικοστού πρώτου αιώνα, μπορεί να προέρχεται από οπουδήποτε και να εξακολουθεί να μιλάει με το ίδιο μονότονο ύφος. (Κ. Λ.)
* 'Το Πρώτο Σκαλί' Κ.Π.Καβάφης
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ΄οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)
επιμέλεια-κείμενο: Κάππα Λάμδα
© periopton
