10.2' διάβασμα
 |
| William Eggleston, Untitled, c 1982-1984. © Eggleston Artistic Trust |
Το 1957, στα 22 του χρόνια ο πιο διάσημος άνθρωπος στην Αμερική (εκτός από τον πρόεδρο Αϊζενχάουερ και τον στρατηγό Ντάγκλας ΜακΆρθουρ, που είχαν κατακτήσει τη δόξα σε άλλες εποχές και με τους οποίους βρισκόταν σε μεταφυσικό μόνο ανταγωνισμό), ο Έλβις Πρίσλεϊ αγόρασε τη Γκρέισλαντ, μια έπαυλη με λευκές κολόνες στο Μέμφις του Τενεσί. Έζησε εκεί μαζί με τη μητέρα του (μέχρι το θάνατό της το 1958), τον πατέρα του, τη γιαγιά του, διάφορα ξαδέρφια, τους έμμισθους φίλους του και τους διάφορους παρατρεχάμενους, την έφηβη προστατευόμενή του που έγινε σύζυγός του (μέχρι το χωρισμό τους το 1972), την κόρη του και τέλος τη φίλη του ("αρραβωνιαστικιά!" επέμενε αυτή, αλλά ήταν πλέον πολύ αργά), μέχρι το θάνατό του σε ένα μπάνιο του επάνω ορόφου στις 16 Αυγούστου 1977. Ήταν -ανάλογα με το πώς το έβλεπες- είτε ένας γελοίος απατεώνας, είτε ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης στην αμερικανική ιστορία. Στα χρόνια μετά το θάνατό του, όπως διαδίδεται στο Μέμφις, περισσότεροι άνθρωποι έχουν επισκεφθεί τον τάφο του στο χώρο της Γκρέισλαντ (ρίχνοντας μια ματιά στην ιστορική ροζ Κάντιλακ της μητέρας του παρκαρισμένη σε ένα ανοιχτό υπόστεγο) απ' ό,τι επισκέφθηκαν τον τάφο του Τζον Κένεντι στα επτά χρόνια που ακολούθησαν τη δολοφονία του στις 22 Νοεμβρίου 1963. Η ίδια η Γκρέισλαντ ήταν κλειστή για το κοινό μέχρι το 1982, όταν ο πρώτος όροφος της άνοιξε για ξεναγήσεις- το περασμένο καλοκαίρι ο Γουίλιαμ Έγκλεστον φωτογράφισε ό,τι περιείχε.
 |
| William Eggleston, Untitled, c 1982-1984. © Eggleston Artistic Trust |
Αυτό που βλέπετε αρχικά μέσα από τα μάτια του Έγκλεστον δεν είναι κάποιο σπίτι, αλλά μια εκδοχή του τάφου του βασιλιά Τουταγχαμών την εικοσαετία 1957-77. Σε αντίθεση με τους τοίχους και την επίπλωση των φωτογραφιών του Γουόκερ Έβανς του 1936 από την καλύβα ενός μεροκαματιάρη της Αλαμπάμα, φωτογραφίες των οποίων οι φωτογραφίες του Έγκλεστον είναι αναπόφευκτοι και πιθανώς αναγνωρισμένοι απόγονοι, αυτοί οι τοίχοι και η επίπλωση δεν μπορούν να μιλήσουν. Η σιωπή είναι καθηλωτική. Δεν υπάρχει κανένας απόηχος από τις επιμελώς επινοημένες διασκεδάσεις ή τις πολλές ώρες πλήξης που στην πραγματικότητα έλαβαν χώρα εδώ. Είναι αδύνατο να πιστέψει κανείς ότι κάποιος έζησε ποτέ σε αυτό το μέρος.
Μπορεί κανείς να αναζητήσει μάταια την αποκάλυψη. Τα μυστικά του Έλβις Πρίσλεϊ, κρυμμένα ίσως περισσότερο από τον ίδιο παρά από το κοινό του, ήταν στη μουσική του, ενώ το σπίτι του ήταν μια προσπάθεια να πει ότι δεν ήταν απαραίτητα (το 'Φτωχολούλουδο' θα μπορούσε να έχει σμιλευτεί πάνω από την είσοδό του). Το πρώτο σοκ που βιώνει ένας θαυμαστής του Έλβις όταν επισκέπτεται την Γκρέισλαντ είναι ότι η έπαυλη μόλις και μετά βίας απέχει από τον δρόμο - ότι μέσα από τις πύλες της μπορεί κανείς να δει, όπως θα μπορούσε να δει ο Έλβις Πρίσλεϊ, ένα εμπορικό κέντρο, του οποίου κάθε κατάστημα σήμερα πουλάει μόνο αναμνηστικά του Έλβις. Οι εικόνες του Έγκλεστον, σε καρτ ποστάλ, ανήκουν περισσότερο σε αυτά τα καταστήματα παρά στις σελίδες αυτού του περιοδικού.
 |
| William Eggleston, Untitled, c 1982-1984. © Eggleston Artistic Trust |
 |
| William Eggleston, Untitled, c 1982-1984. © Eggleston Artistic Trust |
Δηλαδή, ενώ ο επισκέπτης της Γκρέισλαντ δεν θα δει αυτό που είδε ο Έγκλεστον, παρά ταύτα δικαιούται να το δει. Γεννημένος και ζώντας τώρα στο Μέμφις αλλά μεγαλωμένος στο Μισισιπή (αντιστρέφοντας το "Born in Mississippi/ Raised up in Tennessee", το σύνθημα των Delta blues που περιέγραφε τη μεταπολεμική μετανάστευση του Νότου και το οποίο έζησε ο Έλβις Πρίσλεϊ), ο Έγκλεστον δεν είναι τυχαίος φωτογράφος. Σε 25 περίπου φωτογραφίες μπορείτε να ακολουθήσετε την προσεκτική πορεία του μέσα στον λαβύρινθο της Γκρέισλαντ - μέσα από γενιές ταπείνωσης, μια στιγμή καταξίωσης, 20 χρόνια ποπ κουλτούρας και εκατομμύρια δολάρια (ή δεκάδες χιλιάδες δολάρια), όλα αυτά ενσωματωμένα σε ένα σαλόνι, ένα δωμάτιο συσκέψεων, ένα μπάνιο, ένα δωμάτιο τηλεόρασης, ένα δωμάτιο μουσικής. Αν τα δωμάτια δεν μιλούν, πρέπει να τους δοθεί μια γλώσσα.
Υπάρχουν συνηθισμένα πλάνα εδώ, πλάνα από τον ταφικό χώρο "Κήπος του Διαλογισμού" ή των γκράφιτι των οπαδών στα πέτρινα διαχωριστικά στην πλευρά του δρόμου του αρχοντικού, που είναι καλλιτεχνικές εκδοχές πολλών παρόμοιων διαδικτυακών φωτογραφιών - αλλά οι πιο διαυγείς εικόνες, οι πιο ανατρεπτικές, είναι των δωματίων, με τους τοίχους τους να υψώνονται στις συνθέσεις σαν να τους έχει τοποθετήσει ένας αρχιτέκτονας, με την επίπλωσή τους σαν να την έχει τοποθετήσει ένας διακοσμητής, και ο Έγκλεστον λειτουργεί και ως τα δύο.
Τα δύο στρεβλά γωνιακά πλάνα, των δωματίων που φιλοξενούν μια τηλεόραση (ο χρωματισμός είναι λευκός και χρυσός) και ένα όργανο (ο χρωματισμός είναι απερίγραπτος: το ταβάνι είναι καπιτονέ, οι τοίχοι είναι καλυμμένοι με κουρτίνες που παραπέμπουν σε μια ευτελή εκδοχή του καπιτονέ, πάνω στις κουρτίνες υπάρχει ένα παστέλ με πλάισιο μιας γενικής ευρωπαϊκής πόλης), είναι ίσως τα πιο σιωπηλά, επειδή και τα δύο δωμάτια δημιουργήθηκαν για να παράγουν ήχο. Δεν πιστεύεις ότι χρησιμοποιήθηκε ποτέ, και όχι επειδή τα δωμάτια είναι μουσειακά άψογα: το χαλί στην αίθουσα της τηλεόρασης έχει σημάδια, το χρώμα στο κούφωμα της πόρτας στην αίθουσα του εκκλησιαστικού οργάνου έχει ξεφλουδίσει. Τα δωμάτια φαίνονται ακόμα έτοιμα για την άφιξη εκείνου που προορίζονταν να φιλοξενήσουν. Το χρώμα του Έγκλεστον επιτείνει την αίσθηση: οι εικόνες μοιάζουν με ζωγραφισμένες φωτογραφίες της δεκαετίας του 1950. Βλέπεις ένα σπίτι που χτίστηκε, που διακοσμήθηκε, αλλά που δεν κατοικήθηκε ποτέ.
 |
| William Eggleston, Untitled, c 1982-1984. © Eggleston Artistic Trust |
 |
| William Eggleston, Untitled, c 1982-1984. © Eggleston Artistic Trust |
 |
| William Eggleston, Untitled, c 1982-1984. © Eggleston Artistic TrustWilliam Eggleston, Untitled, c 1982-1984. © Eggleston Artistic Trust |
Ποιος δεν κατοίκησε ποτέ; Από τον ανθρώπινο Έλβις, τα φιλμ της αυτοψίας του οποίου, όπως λέγεται, μπορεί κανείς να τα αποκτήσει επ' αμοιβή; Από τον Αδάμαστο Έλβις, τον ρόκερ, ο οποίος, όπως θεωρούν οι οπαδοί του, δεν θα μπορούσε ποτέ να περιοριστεί σε τέτοια δωμάτια; Από τον κάποτε άπορο, πάντα λοιδωρημένο Έλβις, η παιδική φτώχεια του οποίου έχει εξωραϊστεί από τα πρώτα δελτία τύπου μέχρι το σημερινό μνημείο της γενέτειράς του στο Τούπελο του Μισισιπή - τον Έλβις για τον οποίο μια έπαυλη δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι κάτι περισσότερο από μια αντίστροφη υπενθύμιση αυτού που δεν θα µπορούσε ποτέ να ξεφύγει πραγµατικά; Εκείνες οι πολλές ώρες πλήξης, όταν οι πληρωμένοι φίλοι και οι ακόλουθοι του Έλβις τον περίμεναν στο ισόγειο να ξυπνήσει, να κάνει την τουαλέτα του και μετά να κατέβει, και οι οποίοι στη συνέχεια περίμεναν τον Έλβις να ανακοινώσει τι ήταν αυτό που επιθυμούσε να κάνει ("Έι, Έλβις! Θέλεις να πετάξεις αυτό το μοντέλο αεροπλάνου μέσα στο σπίτι; "), είναι τελικά σε αυτές τις εικόνες - ένα μπαρ ντεκό, ένα δωμάτιο ντυμένο με μπλε κουρτίνες που πλαισιώνουν ένα χρυσό πιάνο, ένα δωμάτιο με μετώπη στην κορυφή στην οποία μια λευκή μαρμάρινη προτομή ενός Έλληνα θεού ατενίζει μια λευκή μαρμάρινη προτομή του Έλβις Πρίσλεϊ, τοποθετημένη σε ένα τραπεζάκι του καφέ από λευκό μάρμαρο με μαύρες ραβδώσεις - όχι ως παρουσία αλλά ως απουσία.
 |
| William Eggleston, Untitled, c 1982-1984. © Eggleston Artistic Trust |
 |
| William Eggleston, Untitled, c 1982-1984. © Eggleston Artistic Trust |
 |
| William Eggleston, Untitled, c 1982-1984. © Eggleston Artistic Trust |
 |
| William Eggleston, Untitled, c 1982-1984. © Eggleston Artistic Trust |
Όλοι όσοι γνωρίζω που έχουν επισκεφθεί το εσωτερικό της Γκρέισλαντ (εγώ έχω περάσει μόνο από τον περίβολο), άνθρωποι που σε πραγματικό βαθμό μοιράστηκαν το ταξικό παρελθόν του Έλβις Πρίσλεϊ και των οποίων οι ζωές διαμορφώθηκαν από τη μουσική του, επέστρεψαν με μια λέξη για να περιγράψουν αυτό που είδαν: "κακόγουστο". Κακόγουστο, φανταχτερό, άγευστο - λέξεις που άλλοι μεταφράζουν ως η λευκή λαϊκάντζα του Νότου. Στις φωτογραφίες του Έγκλεστον δεν υπάρχει ίχνος αυτού του γεγονότος. Τελικά αυτό που επικοινωνούν είναι μια ακατάλυτη αξιοπρέπεια, και παρόλο που οι φωτογραφίες δεν θα μπορούσαν να είναι λιγότερο νατουραλιστικές, λιγότερο αντικειμενικές, παρόλο που δεν μπορεί να πει κανείς αν αυτή η αύρα είναι η συμβολή του Έγκλεστον ή απλώς αυτό που βρήκε, αυτή η αίσθηση αξιοπρέπειας κατακλύζει το σπίτι, παρά την επίμονη απουσία του ανθρώπου που αγόρασε το σπίτι και έζησε σε αυτό. Γίνεται σαφές ότι οι εικόνες του Γουόκερ Έβανς από την καλύβα ενός μεροκαματιάρη του 1936 ήταν εξίσου τόσο αφύσικες και μη αντικειμενικές όσο και οι εικόνες του Έγκλεστον από την Γκρέισλαντ.
 |
| Καλοκαίρι του 1936. Ο Γουίλιαμ Έντουαρντ "Μπαντ" Φιλντς, η σύζυγός του Λίλι Ρότζερς Φιλντς και η μικρή κόρη τους Λίλιαν στην καλύβα τους στην κομητεία Χέιλ, Αλαμπάμα. Φωτογραφία του Γουόκερ Έβανς για το Farm Security Administration. |
Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον - αλλά αξίζει να θυμόμαστε ότι το 1936 ο Έλβις Πρίσλεϊ ζούσε σε μια τέτοια καλύβα, ότι εκείνη την εποχή ο Γουόκερ Έβανς τράβηξε πολλές φωτογραφίες στο Τούπελο του Μισισιπή, και ότι ο Έλβις Πρίσλεϊ, 20 χρόνια αργότερα ο πιο διάσημος άνθρωπος στην Αμερική, θα μπορούσε κάλλιστα να μας είναι γνωστός σήμερα μόνο ως ένα ανώνυμο πρόσωπο σε μια διάσημη φωτογραφία του Γουόκερ Έβανς. Όπως οι φωτογραφίες του Έγκλεστον είναι αναπόφευκτοι και επινοημένοι απόγονοι των φωτογραφιών του Γουόκερ Έβανς, έτσι και η Γκρέισλαντ ήταν αναπόφευκτος και επινοημένος απόγονος της καλύβας που απεικόνιζε ο Γουόκερ Έβανς- η μετάβαση είναι ισχυρή ως τέχνη επειδή δεν λειτούργησε ως πραγματικότητα. (απόδοση: Κ. Λ.)
από τον Γκρέιλ Μάρκους
Nota bene
Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 1984 στο περιοδικό Artforum.
Ο Γκρέιλ Μάρκους είναι ο συγγραφέας των
'Mystery Train: Images of America in Rock
’n’ Roll Music' (1975)
και
'Folk Music: A Bob Dylan Biography in Seven Songs' (2022)
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ΄οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)
επιμέλεια-μετάφραση-απόδοση: Κάππα Λάμδα
© periopton
