Ποιος ζωγράφισε το μυστηριώδες γυμνό της συλλογής των αδελφών Βαν Γκογκ;

3' διάβασμα

 

 

 

Ειδικός του μουσείου πιστεύει ότι αποκάλυψε την ταυτότητα του καλλιτέχνη -και της αισθησιακής μούσας του

Ένας από τους πίνακες που ανήκαν κάποτε στους αδελφούς Βαν Γκογκ και παραμένει αγνώστου δημιουργού, απεικονίζει ένα γυναικείο γυμνό μοντέλο. Στιλιστικά, αυτός ο σπάνια αναπαραγόμενος πίνακας δεν προσομοιάζει με το έργο του Βαν Γκογκ, ποιος είναι λοιπόν ο καλλιτέχνης;

Τζον Ράσελ, γυναικείο γυμνό, π. 1886 © Van Gogh Museum

Ο μεγάλων διαστάσεων πίνακας μιας καθιστής γυναίκας, σε ένα καλυμμένο με ύφασμα σκαμνί, συμπεριλαμβανόταν στην υπόλοιπη βασική συλλογή του Μουσείου Βαν Γκογκ το 1973. Είχε περάσει από την οικογένεια και σχεδόν σίγουρα ανήκε κάποτε στον αδελφό του Βίνσεντ, Τεό. Η μελέτη γυμνού φαίνεται να είναι από τα τέλη του 19ου αιώνα και χρονολογείται πιθανότατα από την περίοδο που ο Βίνσεντ ζούσε με τον Τεό στο Παρίσι το 1886-88.

Ο Λουί φαν Τίλμποργκ, έμπειρος ερευνητής του μουσείου, πιστεύει ότι ο καλλιτέχνης είναι ο Τζον Πίτερ Ράσελ (1858-1930), ένας Αυστραλός που σπούδασε με τον Βαν Γκογκ στο στούντιο του Φερνάν Κορμόν στο Παρίσι και αργότερα δημιούργησε σε ιμπρεσιονιστικό ύφος. Οι δύο άνδρες ήταν φίλοι και αντάλλασσαν έργα. Ο Βαν Γκογκ έδωσε στον Ράσελ μια νεκρή φύση με τρία ζευγάρια παπούτσια (1886-87, σήμερα Μουσείο Φογκ, Χάρβαρντ), μια λιθογραφία του At Eternity's Gate (1882) και δώδεκα σχέδια βασισμένα στους πίνακές του από την Αρλ.

Τζον Ράσελ, π. 1883,
φωτ. Μπάρκροφτ Καπέλ Μπόεϊκ

Η ταυτοποίηση του γυναικείου γυμνού υποστηρίζεται από έναν λογαριασμό του 1930 για εργασίες συντήρησης που έγιναν για τον γιο του Τεό, ο οποίος προσδιορίζει ως δημιουργό του πίνακα τον Ράσελ. Ο Φαν Τίλμποργκ, στον κατάλογό του για τους πίνακες του μουσείου της Αμβέρσας και του Παρισιού, παραπέμπει στο έγγραφο αυτό, μαζί με τον «τρόπο εκπόνησης, ιδίως των υφασμάτων».

Είναι πιθανό ότι η γυναίκα, που φαίνεται από πίσω, θα μπορούσε να είναι η Μαριάννα Ματιόκο, ένα 19χρονο μοντέλο ιταλικής καταγωγής που έγινε ερωμένη του Ράσελ στο Παρίσι στα τέλη του 1884. Άρχισαν να ζουν μαζί στις αρχές του επόμενου έτους και ο γιος τους Ζαν γεννήθηκε τον Νοέμβριο. Το ζευγάρι παντρεύτηκε το 1888.

Από μια φωτογραφία του 1885 γνωρίζουμε ότι η Ματιόκο συνήθιζε να έχει πιασμένα τα μαλλιά της σε σπειροειδή κότσο, όπως στον πίνακα που βρίσκεται στο Μουσείο Βαν Γκογκ. Ποζάρισε επίσης για τον Ροντέν, ο οποίος την απεικονίζει με κότσο σε ένα γλυπτό του 1888. Το 1886 ο Ράσελ ζωγράφισε ένα ερωτικά φορτισμένο γυμνό της με την πλάτη της λυγισμένη. Τότε, σε ηλικία 20 ή 21 ετών, έχει μια αισθησιακή φιγούρα, με φαρδείς γοφούς, όπως και στην εικόνα του Μουσείου Βαν Γκογκ. Ο Μονέ ήταν μεταξύ εκείνων που σχολίασαν την ομορφιά της.

φωτογραφία της Μαριάννα Ματιόκο,
επιζωγραφισμένη από τον Τζον Ράσελ,
Παρίσι, 1885

Τζον Ράσελ,
σχέδιο της Μαριάννα Ματιόκο (1886)

Ο Βαν Γκογκ είχε γνωρίσει τον Ράσελ στο ατελιέ του Κορμόν το φθινόπωρο του 1886 και τον Νοέμβριο του ίδιου έτους ο Ράσελ ζωγράφισε το πορτρέτο του Ολλανδού, το οποίο του παρουσίασε. Οι δύο καλλιτέχνες δεν συναντήθηκαν ποτέ μετά την αναχώρηση του Βαν Γκογκ για την Προβηγκία το 1888, αλλά αλληλογραφούσαν.

Τζον Ράσελ,
πορτραίτο του Βαν Γκογκ (Νοέμβριος 1886)
© Van Gogh Museum

 

επιστολή του Βαν Γκογκ στον Τζον Ράσελ
© Solomon R. Guggenheim Museum

Αν και ο Φαν Τίλμποργκ αποδίδει τη ζωγραφική του γυμνού στον Ράσελ, άλλοι ειδικοί αμφιβάλλουν επισημαίνοντας ότι η λεία πινελιά του έργου διαφέρει από το «πιο χαλαρό, φαρδύ και πιο ζωγραφικό ύφος» του Ράσελ και επιπρόσθετα αναφέροντας ότι τα μαλλιά της Ματιόκο ήταν ξανθά και όχι σκουρόχρωμα.

Ο Γουέιν Τούνικλιφ, ο οποίος επιμελήθηκε πέρυσι τη μεγάλη αναδρομική έκθεση του Ράσελ στην Art Gallery of New South Wales, πιστεύει ότι υπάρχουν κάποια στοιχεία που συνηγορούν στην απόδοση του έργου στον Ράσελ. Οι χρωματικοί τόνοι και η εφαρμογή του χρώματος «μοιράζονται κάποιες ιδιότητες» με τον Ράσελ, αν και το έργο φαίνεται να μην έχει τη μαεστρία του.

Η ολόσωμη φιγούρα της γυναίκας παραπέμπει στην Ματιόκο και ο κότσος μπορεί να αποτελεί επίσης ένα στοιχείο, αν και αυτό το είδος χτενίσματος ήταν της μόδας εκείνη την εποχή, και «θα μπορούσε εύκολα να είναι κάποια επαγγελματίας μοντέλο», ίσως στο ατελιέ του Κορμόν ή 'ζωγραφισμένο έχοντας οδηγό κάποια φωτογραφία' (ΣτΜ), για παράδειγμα:

 

Ανωνύμου
εκτύπωση αλμπουμίνης, π. 1890

 

Ο Τούνικλιφ, ο οποίος δεν το συμπεριέλαβε στην έκθεσή του, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η καταγωγή του παραμένει ένα μυστήριο».


*Δουλεύοντας στην Ευρώπη του fin-de-siècle, ο Τζον Πίτερ Ράσελ (1858-1930)  ήταν ο μόνος Αυστραλός ζωγράφος που συνδέθηκε στενά με μερικούς από τους πιο καινοτόμους και επιδραστικούς καλλιτέχνες της Γαλλίας του τέλους του 19ου αιώνα, όπως ο Ογκύστ Ροντέν, ο Κλοντ Μονέ, ο Βίνσεντ βαν Γκογκ και ο Ανρί Ματίς. Παρόλο που συμμερίστηκε την επιθυμία των Ευρωπαίων καλλιτεχνών να αναπτύξουν μια νέα προσέγγιση στη ζωγραφική, ο Ράσελ διατήρησε εντούτοις ισχυρούς δεσμούς με την Αυστραλία και μια καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία που χαρακτηριζόταν από μια έντονη, πολύχρωμη και αισιόδοξη προσέγγιση.
*Η Μαριάννα Αντονιέτα Ματιόκο (1865-1908) , Μαριάννα Ράσελ μετά τον γάμο της με τον Αυστραλό ζωγράφο, Τζον Πίτερ Ράσελ, ήταν μοντέλο για πολλούς διακεκριμένους καλλιτέχνες στη Γαλλία, φέρεται ως το αγαπημένο μοντέλο του Ογκύστ Ροντέν, και φημιζόταν για την ομορφιά της.

 

επιμέλεια-κείμενο: Κάππα Λάμδα
© periopton

Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ' οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)