3.30' διάβασμα
 |
| Βίκτωρ Ουγκώ, “Το εύθυμο κάστρο”, Παρίσι, maison de Victor Hugo |
Τον Μάρτιο του 2025, η Βασιλική Ακαδημία Τεχνών θα παρουσιάσει μια ολοκληρωμένη έρευνα των σπάνιων έργων σε χαρτί του πολιτικού, συγγραφέα και εικαστικού Βίκτωρα Ουγκώ, τα οποία εκτέθηκαν για τελευταία φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο πριν από 50 χρόνια. Με περίπου 70 έργα τέχνης από σημαντικές ευρωπαϊκές συλλογές, αυτή η έκθεση-ορόσημο θα παρακολουθήσει την ενασχόληση του Ουγκώ με το σχέδιο, από τις πρώιμες καρικατούρες και τα ταξιδιωτικά του σχέδια μέχρι τα δραματικά τοπία του και τους πειραματισμούς του με την αφαίρεση.
 |
| Βίκτωρ Ουγκώ, αριστερά: 'Σιλουέτα ενός κάστρου που φωτίζεται κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας' π. 1854‒57 δεξιά: 'Ο φάρος στα Κάσκετς', 1866 Παρίσι, © maison de Victor Hugo |
 |
| Βίκτωρ Ουγκώ, αριστερά: 'Η σιλουέτα του παρεκκλησίου Ερμιτάζ', π. 1855 © Εθνική Πινακοθήκη της Γαλλίας δεξιά: 'Αναμνηστικό ενός κάστρου στα Βόσγια', 1857 © Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης |
Ο Βίκτωρ Ουγκώ ήταν μια κορυφαία προσωπικότητα στη Γαλλία του 19ου αιώνα. Τα βιβλία του «Οι Άθλιοι» και «Ο καμπούρης της Παναγίας των Παρισίων» εκδόθηκαν παγκοσμίως. Ως ποιητής και ως πολιτικός, και κατά τη διάρκεια της σχεδόν εικοσαετούς εξορίας του στα νησιά της Μάγχης, συμβόλιζε τα ιδανικά της Γαλλικής Δημοκρατίας: την ισότητα και την ελευθερία. Στον ιδιωτικό του βίο, το καταφύγιό του ήταν η ζωγραφική. Οι απεικονίσεις του Ουγκώ με νερωμένο μελάνι από φανταστικά κάστρα, τέρατα και θαλάσσια τοπία είναι τόσο ποιητικές όσο και η γραφή του, αλλά σπάνια παρουσιάστηκαν δημόσια κατά τη διάρκεια της ζωής του. Τα εικαστικά του έργα, όπως και η γραφή του ενέπνευσαν τους συμβολιστές ποιητές και πολλούς καλλιτέχνες, από τους σουρεαλιστές Αντρέ Μπρετόν και Μαξ Ερνστ μέχρι σύγχρονους καλλιτέχνες όπως ο Ρεϊμόν Πετιμπόν και ο Άντονι Γκόρμλεϊ ΡA. Ο Βίνσεντ βαν Γκογκ συνέκρινε τα έργα τέχνης του με «εκπληκτικά πράγματα».
 |
| Βίκτωρ Ουγκώ, 'Το πεπρωμένο μου', 1867 © maison de Victor Hugo, Παρίσι |
 |
| Βίκτωρ Ουγκώ, 'ο πύργος', 1835 © maison de Victor Hugo, Παρίσι |
 |
| Βίκτωρ Ουγκώ, 'ο φάρος του Έντιστον' © maison de Victor Hugo, Παρίσι |
Τα θέματα των σχεδίων του Βίκτωρος Ουγκώ κυμαίνονται από ερειπωμένους καθεδρικούς ναούς και κάστρα μέχρι ανθρώπινες φιγούρες, συχνά κυρτές και γκροτέσκες, και απόκοσμους δαίμονες που θυμίζουν τα έργα του Ουίλιαμ Μπλέικ. Συχνά προέρχονται απευθείας από τα δικά του όνειρα και εφιάλτες ή άλλες μορφές παραισθησιογόνων, οραματικών εμπειριών.
Ωστόσο, τα έργα αυτά διαπνέονται από μια πολύ σύγχρονη ευαισθησία. Ο Αντρέ Μπρετόν θαύμαζε πολύ τις καλλιτεχνικές μεθόδους του Ουγκώ, οι οποίες τόνιζαν τον ρόλο της τύχης και περιελάμβαναν ξύσιμο, επάλειψη, πειραματισμό με σέπια και άφηναν τις εικόνες να αναδύονται από τα υλικά καθώς και από τη φαντασία του καλλιτέχνη.
Επιρρεπής στους πειραματισμούς, ο Βίκτωρ Ουγκώ χρησιμοποιούσε αιθάλη, σκόνη από κάρβουνο και κατακάθι καφέ όταν δεν υπήρχε στυλό και μελάνι, ή ακόμη και ζωγράφιζε με το μη κυρίαρχο χέρι του ή όταν κοίταζε μακριά από τη σελίδα. Ο Κρίστοφερ Τέρνερ από την Tate έγραψε για τις φήμες ότι ο καλλιτέχνης είχε επίσης χρησιμοποιήσει σε πολλά σχέδιά του αίμα που είχε προέλθει από τις φλέβες του.
Ο γιος του Ουγκώ, Σαρλ, ο οποίος πάντα έδειχνε μεγάλη υποστήριξη στην καλλιτεχνική πρακτική του συγγραφέα, έγραψε ότι πάντα ξεκινούσε να σχεδιάζει χωρίς προκαταρκτικό σκίτσο με εξαιρετικά σίγουρο χέρι, αποδίδοντας κάθε λεπτομέρεια με μεγάλη προσοχή.
"Θα ξεκινήσει το δάσος του με το κλαδί ενός δέντρου, την πόλη του με ένα αέτωμα, το αέτωμα του με ένα ανεμοδείκτη, και σιγά-σιγά, ολόκληρη η σύνθεση θα αναδυθεί από το λευκό χαρτί με την ακρίβεια και τη σαφήνεια ενός φωτογραφικού αρνητικού που υποβάλλεται στη χημική επεξεργασία που αναδεικνύει την εικόνα. Μετά από αυτό, ο σχεδιαστής θα ζητήσει ένα φλιτζάνι και θα ολοκληρώσει το τοπίο του με ένα ελαφρύ ντους μαύρου καφέ. Το αποτέλεσμα είναι ένα απροσδόκητο και ισχυρό σχέδιο που είναι συχνά παράξενο, πάντα προσωπικό και θυμίζει τις χαρακτικές του Ρέμπραντ και του Πιρανέζι."
Για τον Ουγκώ, η γραφή και το σχέδιο μοιράζονταν σημαντικές μεταφορικές δομές βασισμένες στις έννοιες της φύσης και του χρόνου, οι οποίες στηρίζουν τη στάση του απέναντι στην ιστορία, τον πολιτισμό και την ανθρωπότητα. Αυτές οι απόψεις αναδύονται σε μοτίβα όπως ερείπια και βουνά ή ένα ενδιαφέρον για την μετατόπιση της κλίμακας μεταξύ του μνημειακού και του μικροσκοπικού, όπως στο αινιγματικό σχέδιο 'Μανιτάρι', 1850, το οποίο αναπαριστά ένα γιγάντιο ανθρωπόμορφο μανιτάρι.
 |
| Βίκτωρ Ουγκώ, 'Μανιτάρι', 1850 © maison de Victor Hugo, Παρίσι |
 |
| Βίκτωρ Ουγκώ, 'Δαντέλες και Φαντάσματα', π. 1855-56 © maison de Victor Hugo, Παρίσι |
 |
| Βίκτωρ Ουγκώ, 'Πλανήτης', π. 1854 © Συλλογή Ντέιβιντ Λάσενμαν |
Μια σειρά σχεδίων, μεταξύ των οποίων το 'Δαντέλα και Φαντάσματα', περ. 1855-56, αποκαλύπτουν τη σκόπιμη χρήση από τον Ουγκώ μεθόδων για τον περιορισμό του ελέγχου με το χέρι, όπως οι κηλίδες, τα σβησίματα, τα αποτυπώματα από δαντέλες εμποτισμένες με μελάνι, το ξέπλυμα και η αυτόματη γραφή, αντανακλώντας το ενδιαφέρον του για τον πνευματισμό, το παράλογο και τις επιτραπέζιες σεάνς. Αυτό το ταξίδι, από λεπτομερείς τοπογραφικές μελέτες μέχρι εντελώς αφηρημένες κηλίδες, θα καταδείξει την αλληλεπίδραση των διαδικασιών του Ουγκώ με τα αγαπημένα του θέματα: την αρχιτεκτονική και το τοπίο. Θα αποκαλύψει το πλούσιο και ιδιοσυγκρασιακό τεχνικό λεξιλόγιο που ανέπτυξε, στο οποίο η παραστατικότητα και η αφαίρεση βρίσκονται σε συνεχή εναλλαγή.
 |
| Βίκτωρ Ουγκώ, 'η Βιαντέν μέσα από τον ιστό αράχνης', 1871 © maison de Victor Hugo, Παρίσι |
 |
| Βίκτωρ Ουγκώ, 'Χταπόδι', 1866–69 © maison de Victor Hugo, Παρίσι |
 |
| Βίκτωρ Ουγκώ, 'Κηλίδες', π. 1875 © Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας |
Σχεδιάζοντας ακατάπαυστα και ξεπερνώντας τις σύγχρονες συμβάσεις, ο συγγραφέας δημιούργησε έργα που ενσωματώνουν την τόλμη της εκτέλεσης και μια αίσθηση ισχυρής δημιουργικότητας. Χαρακτηρίζονται από την αξιοσημείωτη δεξιοτεχνία, τις ισχυρές συνθέσεις, το υπερφυσικό εξωπραγματικό και συχνά από τα θεατρικά εφέ του φωτός και της σκιάς, τα έργα αυτά εξακολουθούν να εκπλήσσουν το κοινό ακόμη και σήμερα. Ο Γάλλος ρομαντικός καλλιτέχνης Ευγένιος Ντελακρουά φέρεται να έγραψε στον Ουγκώ ότι αν είχε αποφασίσει να γίνει ζωγράφος αντί για συγγραφέας, θα είχε ξεπεράσει τους καλλιτέχνες του αιώνα τους.
21 Μαρτίου έως 29 Ιουνίου 2025
The Jillian and Arthur M. Sackler Wing of Galleries
Burlington House
επιμέλεια-κείμενο-μετάφραση: Κάππα Λάμδα
© periopton
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ' οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)
