οι φωτογραφίες της συντροφιάς Μπλούμσμπερι

5' διάβασμα

 

 

 

Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου με τίτλο: 'οι φωτογραφίες Μπλούμσμπερι' μερικά στοιχεία για τον τρόπο ζωής και την κληρονομιά της συντροφιάς Μπλούσμπερι, αυτής της επιδραστικής συλλογικότητας καλλιτεχνών, συγγραφέων και στοχαστών, καθώς και μια σύντομη αναφορά  στο οικογενειακό λεύκωμα φωτογραφιών και τη σημασία του.

 

η Ντόρα Κάρινγκτον,
φωτογραφιζόμενη στο αγαπημένο της μέρος
στον ποταμό Κεντ -1920

Προνομιούχοι μποέμ που ασχολήθηκαν με τις τέχνες - ή δημιουργοί που συνέβαλαν σημαντικά στην ανάπτυξη του σύγχρονου πολιτισμού; Εξερευνώντας τη ζωή και την κληρονομιά της ομάδας Μπλούσμπερι χρησιμοποιώντας φωτογραφίες, επιστολές και άλλο υλικό από το αρχείο της Tate.
Το 1905 μια ομάδα συγγραφέων, καλλιτεχνών και διανοουμένων άρχισε να συναντιέται στο σπίτι της καλλιτέχνιδας Βανέσα Μπελ και της συγγραφέως αδελφής της Βιρτζίνια Γουλφ στο Λονδίνο. Μοιράζονταν ιδέες, υποστήριζαν ο ένας τις δημιουργικές δραστηριότητες του άλλου και δημιουργούσαν στενές φιλίες. Η συντροφιά έγινε γνωστή ως oμάδα Μπλούσμπερι και οι συναντήσεις τους συνεχίστηκαν για τα επόμενα τριάντα χρόνια.

 

Φωτογραφία της οικογένειας και των φίλων της Βανέσας Μπελ
στον περιφραγμένο κήπο του σπιτιού της,
της αγροικίας Τσάρλεστον, στο Φιρλ του Σάσεξ.

 

 

η αγροικία Τσάρλεστον στο Φιρλ του Σάσεξ,
σπίτι της Βανέσα Μπελ και του Ντάνκαν Γκραντ.
© Tate

 

Οι καλλιτέχνες και οι διανοούμενοι που συμμετείχαν στην ομάδα ζούσαν και εργάζονταν στο Μπλούμσμπερι στο κεντρικό Λονδίνο. Πρόκειται για μια συνοικία με πλατείες και πάρκα που περιβάλλονται από κομψά σπίτια. Η ομάδα ονομάστηκε για πρώτη φορά 'Μπλούμσμπερι' το 1912, όταν η Βανέσα Μπελ, ο Ντάνκαν Γκραντ και άλλοι φίλοι καλλιτέχνες έδειξαν τα έργα τους σε μια έκθεση, τη Δεύτερη Έκθεση Μεταϊμπρεσιονιστών, που διοργάνωσε στο Λονδίνο ο φίλος τους κριτικός τέχνης Ρότζερ Φράι.

Χ. Γ. Φίντσαμ
βιβλιοπωλείο στο Μπλούμσμπερι 1926-1927

Η Ομάδα Μπλούμσμπερι σχηματίστηκε από δύο διαφορετικές ομάδες ανθρώπων, τους συγγραφείς και τους καλλιτέχνες.
Η ομάδα των συγγραφέων συναντιόταν κάθε Πέμπτη για ποτό και συζήτηση στο σπίτι που μοιράζονταν η Βανέσα και τα αδέλφια της στην Gordon Square 46 του Λονδίνου. Ξεκίνησε από τον αδελφό της Βανέσα Μπελ, τον Τόμπι Στίβεν, και αποτελούνταν από τους πανεπιστημιακούς του φίλους που ήταν συγγραφείς και κριτικοί. Βασικά μέλη της ομάδας ήταν ο συγγραφέας Λίτον Στράτσι, ο κριτικός τέχνης Κλάιβ Μπελ, ο εκδότης Λέοναρντ Γουλφ και ο οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς. Ένα άλλο βασικό μέλος, ο συγγραφέας και εκδότης Ντέιβιντ Γκαρνέτ, συστήθηκε στην ομάδα από τον καλλιτέχνη Ντάνκαν Γκραντ κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Σε μια επιστολή της, η Βανέσα Μπελ συζητάει γιατί συναντιόντουσαν στο σπίτι της αντί να νοικιάσουν έναν δημόσιο χώρο για να πραγματοποιούν τις συναντήσεις τους:

    "Ο κυριότερος μου φαίνεται πως είναι ότι, όπως λέτε, θα έπρεπε να εξαλείψουμε την ευγένεια. Μπορούμε να φτάσουμε στο σημείο να αποκαλούμε ο ένας τον άλλον με διάφορα επίθετα αρκετά άνετα όταν η παρέα είναι μικρή και εκλεκτή, αλλά είναι μάλλον ένα ερώτημα αν θα μπορούσαμε να το κάνουμε με μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων που μπορεί να μην αισθάνονται ότι βρίσκονται σε ουδέτερο έδαφος."

Η κοινωνική ζωή του κύκλου του Μπλούμσμπερι περιστρεφόταν γύρω από τα διάφορα σπίτια που κατείχαν τα μέλη και οι φίλοι τους. Η αγροικία Charleston ήταν το σπίτι της Βανέσα Μπελ στην εξοχή του Σάσεξ. Τα πάρτι στο σπίτι ήταν συνηθισμένα στο Charleston και συχνά ήταν γεμάτο από καλεσμένους. Καταγράφηκαν στην κάμερα από τη Βανέσα Μπελ, μια ενθουσιώδη φωτογράφο.

Η Βανέσα Μπελ φωτογραφημένη
από την επαγγελματία φωτογράφο Λετίς Ράμσεϊ
στο στούντιο της Ράμσεϊ, Κέιμπριτζ, Μάρτιος 1932

 

Η Βανέσα Μπελ στο καβαλέτο της με τη Λαίδη Σέσιλ
© The Charleston Trust

Η Βιρτζίνια Γουλφ δεν ήθελε να φωτογραφίζεται, να ζωγραφίζεται ή να σμιλεύεται. Παρ' όλα αυτά ποζάρει τόσο για τον Στίβεν Τόμλιν όσο και για τη Βανέσα Μπελ, αλλά κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας το 1931, παραπονέθηκε ότι αισθανόταν σαν «ένα κομμάτι λυγισμένης μπαλένας», και διέκοψε το ποζάρισμα στον Τόμλιν πριν αυτός προλάβει να τελειώσει το γλυπτό.
Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη, όταν βυθίζεται κανείς στις φωτογραφίες του Μπλούμσμπερι, να βρίσκει τη Γουλφ αιχμαλωτισμένη  σε διάφορα στάδια της 'συστολής της φωτογραφικής μηχανής': ευαίσθητη και μη χαμογελαστή ως παιδί στο αγαπημένο της Σεντ Άιβς- όρθια, μαυροφορεμένη, σε μια μίζερη αγκαλιά με τον ετεροθαλή αδελφό και την ετεροθαλή αδελφή της, αμήχανα σκαρφαλωμένη στην άμμο στο Στάντλαντ ως νεαρή γυναίκα που βγαίνει από σοβαρή ασθένεια και, αργότερα, να κοιτάζει με κουρασμένη αγανάκτηση τους φακούς των επαγγελματιών φωτογράφων που ήθελαν να απαθανατίσουν τη διακεκριμένη συγγραφέα για τα περιοδικά τους.

Η Βιρτζίνια Γουλφ και η Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ,
με τα σκυλιά τους, στο Μονκς Χάουζ.

Η Γουλφ με την Έθελ Σμιθ, μια ομοφυλόφιλη συνθέτρια
που κάποτε εξέτισε ποινή φυλάκισης για τη συμμετοχή της στο κίνημα
για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών.

Η ενασχόληση της Γουλφ και της Μπελ με τη φωτογράφιση κατοικίδιων ζώων, υπηρετών και των επισκεπτών ξεκίνησε τη δεκαετία του 1880, όταν απέκτησαν μια φωτογραφική μηχανή Frena. Αυτό το χόμπι παρέμεινε «μια συνεχής παρουσία στη ζωή τους και μια συνεχής αντανάκλαση της εξελισσόμενης οπτικής τους συνείδησης» λόγω της δημοτικότητας και της διαθεσιμότητας των νέων φωτογραφικών μηχανών Kodak. Μια σειρά φωτογραφιών που τραβήχτηκαν στο Talland House, St Ives, κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 1880 και 1890, αναπαράγονται με εκπληκτική καθαρότητα, μαρτυρεί με συγκλονιστικό τρόπο τους πειραματισμούς της οικογένειας με τη νέα φωτογραφική μηχανή.
Οι επιλογές σε ένα οικογενειακό άλμπουμ επιτρέπουν να αναπτυχθεί μια συνεκτική και αποκαλυπτική αφήγηση της ζωής των προσώπων που περιλαμβάνονται σ' αυτό. Συγκεκριμένα τα φωτογραφικά λευκώματα της Γουλφ και της Μπελ επέστρεφαν συνεχώς στο παρελθόν, είτε με την προσθήκη φωτογραφιών διακοπών της παιδικής ηλικίας είτε με τη συμπερίληψη βικτοριανών cartes de visite με τις φωτογραφίες από επιφανείς γυναίκες όπως η Έλεν Τέρι, η Τζορτζ Έλιοτ και η Ελίζαμπεθ Γκάσκελ.

 

Ο Τ.Σ. Έλιοτ, φίλος της Γουλφ,
με την πρώτη του σύζυγο,
Βίβιαν Χέιγουντ Έλιοτ.

Η Βανέσα Μπελ (αριστερά) και η Βιρτζίνια Γουλφ,
μαζί με Τζακ Χιλς και Γουόλτερ Χέντλαμ,
διασκεδάζουν μεταμφιεζόμενοι -1892
© The Charleston Trust

Αυτά τα φωτογραφικά λευκώματα δεν περιέχουν απλώς ξεθωριασμένα στιγμιότυπα  προγόνων που έχουν πεθάνει προ πολλού. Το οικογενειακό λεύκωμα φωτογραφιών είναι μια συλλογή αντικειμένων που έχουν αναλάβει την αποστολή αποθήκευσης αναμνήσεων, καθώς η φωτογραφία και η μνήμη είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Ήδη από το 1859 ο Αμερικανός γιατρός και ποιητής Όλιβερ Γουέντελ Χολμς περιέγραψε τη φωτογραφία ως «καθρέφτη με μνήμη». Οι εικόνες που καταγράφουν τα καθημερινά, μαζί με τις γιορτές και τα γεγονότα ορόσημα, διαμορφώνουν μια κληρονομιά.
Τα λευκώματα επεξεργάζονται προσεκτικά από τους κατόχους τους, οπότε είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς εκείνα που καταλήγουν πεταμένα σε παλιατζίδικα, αποκτούνται (και συχνά αναδημοσιεύονται από καλλιτέχνες και φωτογράφους) από ανθρώπους που δεν έχουν καμία γνώση ή μνήμη όλων αυτών που περιέχονται σε αυτά. Ούτως ειπείν δεν είναι δέσμιοι ενός οικογενειακού παρελθόντος. Συνεπώς αφαιρούμενες από το αρχικό τους πλαίσιο, οι ζωές των απαθανατισθέντων καθίστανται περιττές και προκύπτει μια άλλη, νέα ανάγνωση. 

 

 

Η οικογενειακή φωτογραφία δεν επιδιώκει να γίνει κατανοητή από όλους∙ πρόκειται για ένα ιδιωτικό μέσο, η απλή απεικόνισή του εμπλουτίζεται από τις έννοιες που εισάγουμε σε αυτό. Μια «εξωτερική» ερμηνεία, μια αξιολόγηση του άλμπουμ κάποιου άλλου, κινείται σε μια διαφορετική σφαίρα: της κοινωνικής ιστορίας, εθνολογίας ή της ιστορίας της φωτογραφίας.
Βέβαια το να αποκαλέσει κανείς το οικογενειακό άλμπουμ «αρχείο» μπορεί να φαίνεται επιπόλαιο, δεδομένου ότι πρόκειται γενικά για μια αυτοσχέδια συλλογή εικόνων από διαφορετικούς τόπους και χρόνους. Όμως οι στρατηγικές του άλμπουμ και του αρχείου έχουν επίσης πολλά κοινά, καταρχάς όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένα, αλλά περισσότερο  κυρίως όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε (ή κάνουμε χρήση) του υλικού που περιέχουν. 

Η φωτογραφία είναι το ιδανικό μέσο και για τις δύο περιπτώσεις, όχι μόνο επειδή καταλήγει σε ένα είδος αντικειμένου που μπορεί να συλλεχθεί, αλλά και επειδή είναι μια τεχνολογία που μπορεί να διαμορφώσει ενεργά τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε μια συγκεκριμένη πραγματικότητα.
Ο ιδιοκτήτης ενός άλμπουμ δεν αναζητά σ'αυτό την «αλήθεια» του παρελθόντος. Αντ 'αυτού, δίνουμε τη δική μας ταυτοποίηση, όπως ακριβώς κάνουμε, όταν παίρνουμε μια εικόνα, δεσμεύουμε το παρόν μας να ταυτοποιείται από ένα άγνωστο μέλλον.
Καταλήγοντας σημειώνω ότι ένα οικογενειακό φωτογραφικό άλμπουμ είναι ένα πολύτιμο απόκτημα, αμήχανα προσεγγιζόμενο για τις αμφισημίες του, ελέγχεται για τα μυστικά του, οδυνηρό κατά την ανάκληση ενήδονων καιρών που τώρα είναι νεκροί. Εμπεριέχει το τετριμμένο και το έντονο, το στιγμιαίο και το σπουδαίο, δεδομένου ότι αμφισβητεί οποιαδήποτε απλή έννοια της μνήμης.
 

 

'οι φωτογραφίες Μπλούσμπερι'
Μάγκι Χαμ
Yale University Press 2024
( Η Μάγκι Χαμ
είναι ομότιμη καθηγήτρια
στο Πανεπιστήμιο
του Ανατολικού Λονδίνου)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

επιμέλεια-κείμενο: Κάππα Λάμδα
© periopton

Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ' οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)